ნინო შუბითიძე
სსიპ ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის სოფ. თამარიანის საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის წამყვანი მასწავლებელი, უფროსი სპეციალური მასწავლებელი
ხშირად გვსმენია მასწავლებლებისგან ფრაზები – „გიჟივით მოიქცა“, „იცელქა“, „იმაიმუნა“, „აგრესიულია“ – რაც, უმრავლეს შემთხვევაში, სუბიექტური აღქმის შედეგია და ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა. ის, რაც ერთი მასწავლებლისთვის ცელქობაა, მეორისთვის ასაკობრივი თავისებურებების გამოხატულება შეიძლება იყოს.
ქცევის აღწერის თანამედროვე თეორიებმა შემოიტანა ერთი განმარტება, რომელსაც რთულ ქცევას ვეძახით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეს ტერმინიც, თავის მხრივ, იწვევს აზრთა სხვადასხვაობას. ნებისმიერი არასასურველი ქცევა არ შეიძლება შევაფასოთ რთულ ქცევად; ამ შემთხვევაში არსებობს ერთი დეფინიცია – რთული არის ისეთი ქცევა, რომელიც არ შეესაბამება კონკრეტულ სიტუაციასა და ადგილს. მაგალითისთვის, ბავშვის სირბილი დასვენების დროს ვერ ჩაითვლება რთულ ქცევად, თუმცა მისი სირბილი გაკვეთილის მსვლელობისას უკვე გამოხატავს რთულ ქცევას, თუ იგი არ არის საგაკვეთილო აქტივობა.
რთული ქცევის მართვა საკმაოდ კომპლექსური პროცესია და მრავალი მექანიზმის ერთდროულ ჩართვას გულისხმობს. უპირველეს ყოვლისა, მშობლისთვის ინფორმაციის სწორად მიწოდებას.
ცხადია, მშობელთან ურთიერთობის პროცესში მონაწილეობს ყველა, ვისაც შეხება აქვს აღნიშნულ ქცევასთან. რთული ქცევის მართვის პროცესში ჩართულია:
რთული ქცევის მართვის დაგეგმვის პირველ ეტაპზე უმნიშვნელოვანესი როლი, რა თქმა უნდა, სპეციალურ მასწავლებელს აკისრია, თუმცა საგაკვეთილო პროცესში საგნის მასწავლებელი დგება უდიდესი გამოწვევის წინაშე. მას უწევს გაითვალისწინოს ყველა მოსწავლის საჭიროება და, ამასთანავე, ოპტიმალურად მართოს რთული ქცევა.
უპირველესად, თითოეული საგნის მასწავლებლისთვის აუცილებელია ABC მოდელის გაგება და გაცნობიერება, რათა შეძლოს სიღრმისეული ანალიზი.
კონკრეტულ ქცევაზე დაკვირვების შემდეგ მასწავლებელს შეუძლია, სპეციალური მასწავლებლის ან მასწავლებლის სახლისგან მიღებული კონსულტაციის მეშვეობით, შეიმუშაოს რამდენიმე სახის დაკვირვების ფორმა, რომელიც თვალნათლივ დაგვანახებს ქცევის სხვადასხვა მახასიათებელს. აღნიშნული ფორმების არსებობა მასწავლებლისათვის ძალიან სასარგებლოა, მას შეუძლია შეიქმნას წარმოდგენა დინამიკაში და განსაზღვროს პრობლემის აღმოფხვრის ოპტიმალური გზები. ბოლო ეტაპს, რა თქმა უნდა, ქცევის მართვის სტრატეგიები წარმოადგენს, რომლებსაც ბიჰევიორისტული თეორიები გვთავაზობენ.
დასკვნის სახით. შეიძლება ითქვას, რომ რთული ქცევის იდენტიფიცირების შემდეგ მასწავლებელს უწევს თანმიმდევრული და ზედმიწევნითი გეგმის შემუშავება, რომელიც მომავალში ქცევის გამოვლენის შემცირებისა და მისი აღმოფხვრისკენ იქნება მიმართული.