ტერმინი „არაფორმალური განათლება“ ქართულ კანონმდებლობაში 2005-2007 წლებში, განათლების სისტემაში გატარებული რეფორმების შემდგომ, გაჩნდა. სხვადასხვა კვლევის შედეგმა აჩვენა, რომ უმეტესი წილი ცოდნისა, ფორმალური განათლების პარალელურად, სწორედ არაფორმალური გზით მიღებულ განათლებაზე მოდის. შესაბამისად, მოსწავლე, მასწავლებელი და მშობელი თანხმდებიან, რომ მოსწავლისთვის, ფორმალურ განათლებასთან ერთად, მნიშვნელოვანია არაფორმალური განათლება, რომელიც ხელს უწყობს მას კარიერულ წინსვლასა და ინტერესების უკეთ წარმოჩენაში. ამ მიმართულებით, სწორედ არაფორმალური განათლების ფარგლებში, სკოლებში არაერთი საინტერესო სასკოლო პროექტი ხორციელდება.
არაფორმალური განათლების მიმართულებით, სსიპ-ასლან შაინიძის სახელობის ხულოს მუნიციპალიტეტის სოფელ წაბლანის საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის წამყვანი პედაგოგის, გულნარა შაინიძის ინიციატივით, სასკოლო პროექტის ფარგლებში „თამარობის“ კვირეული მოეწყო. მოსწავლეები დიდი სიხარულით შეხვდნენ კვირეულის მოწყობის იდეას.
ქალბატონი გულნარა არაფორმალური განათლების უმნიშვნელოვანეს როლზე საუბრობს და ამბობს, რომ არაფორმალური განათლება მოსწავლეს აძლევს შესაძლებლობას, მეგობრებთან ერთად გაეცნოს მისთვის საინტერესო თემებს, იკვლიოს მნიშვნელოვანი საკითხები და მისი ინტერესებიდან გამომდინარე, დაგეგმოს და განახორციელოს ბევრი სხვადასხვა აქტივობა.
„35 წელია მოზარდებთან ვმუშაობ. მათთან ერთად ვახორციელებ სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროგრამებს. ყველა განხორციელებულმა ღონისძიებამ აჩვენა, რომ არაფორმალური განათლების მიმართულებით დაგეგმილ აქტივობებში როგორც მაღალი აკადემიური მოსწრების, ასევე დაბალი აკადემიური მოსწრების მოსწავლეები თანაბარი ინტერესით ერთვებიან. თუ მაღალი აკადემიური მოსწრების მოსწავლე მიიჩნევს, რომ სხვადასხვა აქტივობაში ჩართულობა მისთვის საინტერესოა, ამავე დროს, აცნობიერებს, რომ მისი ჩართულობით დაგეგმილი ღონისძიებაც პროდუქტიული იქნება. დაბალი აკადემიური მოსწრების მოსწავლისთვის კი მსგავსი შეთავაზება წარმატების საწინდარია – იძენს თვითდაჯერებულობის უნარს და მეტად მოტივირებული ხდება.
თუ ფორმალურ განათლებაში პროგრამა წინასწარაა განსაზღვრული, არაფორმალური განათლება მთლიანად ინდივიდის მოთხოვნებზეა აგებული და მოსწავლეს აძლევს საშუალებას, მკვეთრად გამოავლინოს შინაგანი შესაძლებლობები, ხელს უწყობს ინდივიდუალური, ესთეტიკური და შემოქმედებითი მიდრეკილებების, ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას; გადაწყვეტილებების მიღების, პრობლემის გადაჭრის, სოციალური და თანამშრომლობითი, სისტემური აზროვნების უნარებს. სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლე, თეორიულ ცოდნასთან ერთად, პრაქტიკულ გამოცდილებასაც იძენს. ასეთი სწავლებისას ის თავისუფალია. სასწავლო პროცესი მასზეა მორგებული, ორიენტირებული, რაც მოსწავლეების დაინტერესებას იწვევს,“ – ამბობს გულნარა შაინიძე.
სასკოლო პროექტის ფარგლებში, მასწავლებელმა, მოსწავლეების ინტერესების გათვალისწინებით, შეადგინა კვირეულის გეგმა, გაანაწილა საკითხები და დაიწყეს აქტივობების ეტაპობრივად განხორციელება. პროექტის ფარგლებში, დაიგეგმა სხვადასხვა ღონისძიებები. კვირეულის მიზანი იყო, მოსწავლეებს პასუხები მიეღოთ მათთვის საინტერესო კითხვებზე – ვინ იყო თამარი და რა იციან მის შესახებ? რატომ იყო ასეთი პოპულარული მეფე? რატომ აღინიშნება „თამარობა“? რატომ დაერქვა მისი სახელი თამარის ხიდს და თამარის წყაროს? და ა.შ.
კვირეულის ფარგლებში, მოსწავლეებმა მოიძიეს ინფორმაცია და მნიშვნელოვანი ეპიზოდები თამარის ცხოვრებიდან; მის სახელთან დაკავშირებული ხიდების, წყაროების, ტაძრების მშენებლობის შესახებ; დაიწყეს სხვადასხვა მონასტერში არსებული ფრესკების აღნუსხვა; მოინახულეს სხალთის ტაძარი და ფურტიოს თაღოვანი ხიდი, სადაც მინი-ლექცია მოაწყვეს; მეოთხე კლასში გაიმართა თამარ მეფეზე შექმნილი ლექსების მხატვრული კითხვის საღამო; სკოლაში მომზადდა სპეციალური სტენდი და ფოტოგამოფენა. მეშვიდე კლასის მოსწავლეებმა, მათი ინტერესიდან გამომდინარე, თავად შეარჩიეს საკითხები და მნიშვნელოვანი ეპიზოდები თამარის ცხოვრებიდან – თამარის გამეფება, ლაშქრობანი, რუსის გაძევება, ლაშა გიორგის დაბადება, დიდი ომის სამზადისი, ვარძია, ბასიანის ბრძოლა, ამბავი ქართველთა გასაოცარი ლაშქრობისა, მთიანელთა ამბოხი, ოქროს ხანა, თამარის საფლავის საიდუმლო და მრავალი სხვ.
⇒ ელისა შაინიძე, VII კლასის მოსწავლე: „თამარი იყო სამეფო ტახტის მფლობელი ერთადერთი ქალი, ქვეყნის არსებობის ისტორიაში და დიდი წვლილი შეიტანა მის განვითარებაში. მასზე უამრავი ლეგენდა, თქმულება, ლექსი, ჩანახატი თუ მოთხრობა შექმნილა. ის იყო ყველა დროის შემოქმედთა მუზა“.
⇒ დაჩი შაინიძე, VII კლასის მოსწავლე: „ჩვენი სასკოლო სახელმძღვანელოები საკმაოდ გაჯერებულია მეფე თამარისადმი მიძღვნილი ტექსტებით. სასიხარულოა, რომ გულნარა მასწავლებლის დახმარებით, არასაგაკვეთილო დრო დავუთმეთ ამ თემის სიღრმისეულად შესწავლას. „მეფეთ მეფე და დედოფალთ დედოფალი აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შირვანთა და შაჰანშათა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა თვითმფლობელობითა მპყრობელი,“ – ეს თამარ მეფის ტიტულია.“
⇒ ანი აბაშიძე, IV კლასის მოსწავლე: „ქართველები ტრადიციების მოყვარულნი ვართ. მემკვიდრეობის შენარჩუნებასა და წინაპრების ხსოვნას მეტად ვაფასებთ. ბევრი დღესასწაული მეფეებთან და უძველეს რიტუალებთანაა დაკავშირებული. საქართველოში „თამარობა“, ერთ-ერთი განსაკუთრებული დღესასწაული, თამარ მეფის პატივსაცემად, წელიწადში ორჯერ აღინიშნება – 31 იანვარს, როცა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია თამარის მიცვალებას აღნიშნავს და 14 მაისს – მისი ხსენების დღეს“.
⇒ გიორგი შაინიძე, IV კლასის მოსწავლე: „ვიცი, რომ თამარ მეფის ხსენების დღეს საქართველოს ყველა მართლმადიდებელ ტაძარში წირვა-ლოცვა აღევლინება. საქართველოში ეს დღე ეროვნულ დღესასწაულად იქცა 1917 წლიდან – ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენიდან. დღესასწაული გამორჩეულად აღინიშნება დიდუბის ღვთისმშობლის ეკლესიაში, სადაც, გადმოცემით, თამარი ლოცულობდა და სადაც ჯვარი დაიწერა დავით სოსლანზე. გადმოცემის თანახმად, წმინდა მეფის ხატთან ლოცვა დაგეხმარებათ, განიწმინდოთ ავადმყოფობაში გადასული სხვადასხვა მავნე ჩვევებისგან. ხატს შესთხოვენ სულიერი და ფიზიკური ავადობისგან განკურნებასა და საცხოვრებლის სტიქიური უბედურებისგან დაცვას“.
პროექტის ფარგლებში, მოსწავლეებმა, თამარ მეფესთან დაკავშირებული ხალხში გავრცელებული თქმულებები მოიძიეს, შეაგროვეს და ჩაიწერეს. საინტერესოა სოფლის უხუცესების – რევაზ შაინიძისა და მარო შაინიძის მონათხრობი: „სხალთის ტაძრის აგება თამარის სახელს უკავშირდება. ასეთი გადმოცემა არსებობს. თურმე თამარი ხიხანისკენ მიემართებოდა, ამალასთან ერთად. მგზავრობით დაღლილს, დიდი მსხლის ჩრდილში შეუსვენია, მდინარიდან მონაქროლ ნიავს ჯადოსნური სურნელი შეუფრქვევია სახეზე. მოხიბლულა თამარი ხეობის თვალისმომჭრელი სილამაზით და უბრძანებია: აქ, ამ მსხლის ადგილას, ტაძარი აშენდება… და აშენებულა კიდეც“.
არანაკლებ მნიშვნელოვანი ამბებია შემონახული ტაძრის მშენებლობასთან დაკავშირებით. „საშენ მასალას გაღმა მხარეს სხვა ოსტატი ამზადებდა, მშენებლობას კი სხვა ხელმძღვანელობდა. ქვები, ძირითადად, ცოცხალი ჯაჭვით, ხელიდან ხელში გადაცემით ჩამოჰქონდათ. ხანგრძლივი მშენებლობის დასასრულს ქვის მთლელ ოსტატს უთქვამს: ბოლო ქვაც გავამზადეო. მართალიც გამომდგარა. მშენებელმა ოსტატმა იუკადრისა, როგორ მაჯობაო ქვის მთლელმა. ის ქვის გამზადებით მიხვდა და მე, მშენებელმა, შეცდომა დავუშვიო. შერცხვენა ვერ აუტანია. მაღლიდან გადმოეშვა და დაიღუპა თურმე“.
ცალკე თემაა ტაძარი თურქეთის სამასწლოვანი ბატონობის პერიოდში — რა ქარტეხილებს გაუძლო, რა არ გადაიტანა და დღემდე როგორ მოვიდა. ეს ყველაფერი ზეპირსიტყვიერებამ შემოინახა და კვლავ უხუცესთა მონათხრობიდან ვიგებთ: „თურქებს ტაძარი საქონლის სადგომად უქცევიათ. ძირითადად, წვრილფეხა (თხა-ცხვარს) პირუტყვს ერეკებოდნენ შიგ. ერთხელაც, ძლიერი ჭექა-ქუხილის დროს, მთელი ფარა გაწყვეტილა. გამწარებულ მეპატრონეებს ჯავრი ტაძრის გადაწვით ამოუყრიათ. შეუზიდავთ ბლომად ჩალა, თივა და დიდი ცეცხლი გაუჩაღებიათ. ხანძარს ტაძრის ფრესკები დაუზიანებია, გუმბათი გამურულა, გაშავებულა. ტაძრის ეზოში დაწყობილ თლილ ქვებს დაადგა თვალი თურმე ვინმე სოფელ ჭერის მცხოვრებმა. ურემზე დადო ქვები, თავადაც იქვე შემოჯდა და ასე მიდენიდა ხარებს. ურემზე ჩათვლიმა. ისეთი რამ ეზმანა თურმე, შეშინებული წამოვარდა და ქვები ისევ ტაძრის ეზოში მიიტანა. უფლისა და მზრუნველი ადამიანების მფარველობა არასდროს მოჰკლებია ტაძარს“.
პროექტის ფარგლებში, მოსწავლეებმა შეაგროვეს მასალა თამარ მეფის დროს აგებული ეკლესიების შესახებ, რომელთა მონახულებაც, ტურისტული თვალსაზრისით, ძალზე საინტერესო და მნიშვნელოვანია – ახალდაბის ციხე (თამარის ციხე); მახუნცეთის ჩანჩქერი და თამარ მეფის თაღოვანი ხიდი აჭარაში; თამარის ეკლესია ამამლოში.
IV კლასის მოსწავლეებმა მონაწილეობა მიიღეს თამარ მეფეზე შექმნილი ლექსების მხატვრულ კითხვაში, VII-კლასელებმა მოიძიეს და ამობეჭდეს თამარის ფოტოები. შექმნეს ფოტოკოლაჟი. სასკოლო პროექტის ფარგლებში გამართული კვირეული ვარძიაში ექსკურსიით დაგვირგვინდა.
„შედეგზე გავედით. ბავშვები დიდი პასუხისმგებლობით მოეკიდნენ ყველა შეთავაზებას, ინაწილებდნენ ორგანიზატორის როლს. კვირეულმა ცხადყო და უფრო მეტად გაამყარა მოსაზრება, რომ არაფორმალური განათლების მიღებით მოსწავლეს წარმატებისკენ ეხსნება გზა,“ — ამბობს პროექტის ინიციატორი პედაგოგი.
მოამზადა მაკა ყიფიანმა
