რატომ უნდა გახდეს მედიაწიგნიერება და ინფორმაციული წიგნიერება სასკოლო პროგრამების ქვაკუთხედი?
მედიაწიგნიერებასა და ინფორმაციულ წიგნიერებას ბევრი განმარტება აქვს და ამ ცნებების აღსანიშნავად ბევრი სხვადასხვა ტერმინი გამოიყენება. მიუხედავად იმისა, თუ რომელ ტერმინს ვიყენებთ, იქნება ეს მედიაწიგნიერება, ინფორმაციული წიგნიერება, ინტერნეტწიგნიერება თუ სხვა, მნიშვნელოვანია ის, რომ წიგნიერება გულისხმობს მედიისა და საინფორმაციო არხებით მიზნობრივ სარგებლობას.
მედიაწიგნიერება, ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, წარმოადგენს გამჭოლ კომპეტენციას, რომელსაც მოსწავლეებს მთელი სასწავლო პროცესის განმავლობაში უნდა ვუვითარებდეთ. თუმცა, თუ აღნიშნული მიმართულებით დავაკვირდებით სასწავლო პროცესს, დავინახავთ, რომ სკოლების უმეტესობაში მედიაწიგნიერების მიმართულებით განვითარება არასწორად მიმდინარეობს. მოსწავლეების მხრიდან არასწორად ხდება ინფორმაციის მოძიება, დახარისხება, ანალიზი და გადამოწმება. პრობლემად რჩება ისიც, რომ მშობლები არ ინტერესდებიან შვილების ინფორმაციულ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული პრობლემებით.
მედიის, საინფორმაციო არხებისა და ინტერნეტის საყოველთაო ხასიათი ქმნის შთაბეჭდილებასა და ბადებს განცდას, რომ ციფრულმა ეპოქამ ყველა ადამიანი მედიის მომხმარებლად აქცია და რომ ყველგან ყველაფერი ციფრულ რეჟიმზეა გადასული, მათ შორის, სკოლაშიც. სკოლა არის დაწესებულება, რომლის უმთავრეს ამოცანას წარმოადგენს მომავალი მოქალაქეების მომზადება, რათა მათ შეძლონ აღიქვან, კრიტიკულად გააანალიზონ და შექმნან ინფორმაცია. სწორედ სკოლებში იძენენ მომავალი ციფრული მოქალაქეები კრიტიკული აზროვნების უნარს, რომელიც მათ მომავალში საშუალებას მისცემს, მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესებში.
ინტერნეტის განვითარებასთან ერთად, ინფორმაცია მომხმარებლამდე თავად მიდის მრავალი წყაროდან, რაც ახალი გამოწვევების წინაშე აყენებს მას — განივითაროს ინფორმაციის სელექციის უნარ-ჩვევა. ქვეყანაში სულ უფრო აქტუალური ხდება მედიაწიგნიერების საკითხი, რადგან სწორედ მედიაწიგნიერი და კრიტიკულად მოაზროვნე საზოგადოება ვერ გახდება დეზინფორმაციის მსხვერპლი.
საფრთხეების თავიდან ასაცილებლად, პირველ რიგში, საგანმანათლებლო სივრცესა და მოსწავლეებში უნდა მოხდეს სწორი მიმართულებით მედიაწიგნიერების კომპენტენციების განვითარება, რომლის შემდეგ, მოსწავლემ მედიასივრცეში დამოუკიდებლად ორიენტირება, ინფორმაციის გადარჩევა-გადამოწმება და კრიტიკულად შეფასება უნდა შეძლოს, ასევე, ინფორმაციის ხარისხიანად დამუშავება, სანდოობის განსაზღვრა და ამასთან, ახალი ინფორმაციის შექმნა ზემოთ აღნიშნული უნარების გამოყენებით. უპირველეს ყოვლისა, პედაგოგების მედიაწიგნიერებისადმი მიდგომის აქტივობები ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნებით და მოსწავლეთა საჭიროებებიდან გამომდინარე უნდა იწყებოდეს. მეტწილად, მასწავლებელზეა დამოკიდებული როგორ მოახერხებს მრავალფეროვანი პრევენციული აქტივობების ადაპტირებას კლასის დონეზე.
მინდა ჩემი გამოცდილება გაგიზიაროთ, მე-7 კლასში სამოქალაქო განათლებაში განხორციელებული პროექტის „დაადგინე სიმართლე შენით“ საფუძველზე.
პროექტით მისაღწევი შედეგი:
- კრიტიკული აზროვნების განვითარება;
- მედიის ტიპების მიმართ ცნობიერების ჩამოყალიბება;
- სურათების კითხვის უნარ-ჩვევების განვითარება;
- მედიაწიგნიერების ძლიერი მხარეების წარმოჩენის უნარების შეძენა.
აქტივობები:
⇒ კრიტიკული კითხვა
მოსწავლეები კითხულობენ სტატიებს, რასაც მოჰყვება მსჯელობა და ანალიზი. სტატიების და თემების სავარაუდო ჩამონათვალი: 1. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნები — ბავშვი, დანაშაული და სასჯელი — რადიო თავისუფლება, ნინო თარხნიშვილი; 2. ბავშვების მასობრივი ქურდობა — მაღაზიის მეპატრონეები დახმარებას ითხოვენ — რეზონანსი, ელზა პაპოშვილი.
თითოეული ჯგუფი აანალიზებს სტატიას, შემდეგი მიმართულებით:
ა) ჩამოთვალეთ ძირითადი ფაქტები, რაც სტატიიდან ხდება ცნობილი.
ბ) ჩამოთვალეთ მოვლენის აღწერისას გამოყენებული შეფასებები, ფრაზები, ეპითეტები: ვინ არის ინფორმაციის წყარო? არის თუ არა აცდენა ფაქტებსა და შეფასებებს შორის?
გ) ერთი წინადადებით შეაჯამეთ მესიჯი, რომელიც სტატიის შემდეგ რჩება.
15-წუთიანი მსჯელობის შემდეგ, ორივე ჯგუფი აჯამებს საკუთარი ანალიზის შედეგებს: წყაროები, ფაქტები, შეფასებები. რა ითქვა სტატიით? შემდეგ ორივე ჯგუფი განიხილავს: რა ინფორმაცია აკლია სტატიას? რა უნდა იყოს ამ თემის გაგრძელება?
⇒ მედიის ტიპების მიმართ ცნობიერების ჩამოყალიბება
მოსწავლეები, სავარჯიშოების შესრულებით, გაეცნობიან, როგორ იცვლება, ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, მედია და მისი ურთიერთკავშირი აუდიტორიასთან. მნიშვნელოვან გავლენას ახდენდა აუდიტორიისა და მედიის როლზე, ასევე, ინფორმაციის ფორმასა და შინაარსზე ის, თუ როგორ მოიპოვებდნენ, ამუშავებდნენ და ავრცელებდნენ ამ ინფორმაციას, იქნებოდა ეს პაპირუსის, საბეჭდი დაზგის, ტელევიზიის თუ ინტერნეტის ხანა.
ჯგუფებში სხვადასხვა ეპოქის ამსახველი ფოტოები დარიგდება, მოსწავლეებმა უნდა იმსჯელონ და უპასუხონ შემდეგ შეკითხვებს: რამდენი ადამიანისთვისაა ამ მედიით ინფორმაცია ხელმისაწვდომი? რამდენად სწრაფად ვრცელდება ინფორმაცია? რა ღირს ამ გზით ინფორმაციის მოპოვება? ვინ ქმნის ინფორმაციას? რა როლი აქვს მომხმარებელს ინფორმაციის მოხმარებისას, პასიურია თუ აქტიური? რა მიმართულებით ვრცელდება ინფორმაცია?
⇒ სურათების კითხვის უნარ-ჩვევების განვითარება
მოსწავლეები გაიგებენ: რა გავლენა აქვს სურათებს მოვლენათა აღქმისას, როგორ შეიძლება ფოტოები იქნეს გამოყენებული მანიპულაციისთვის და როგორ ცვლის კონტექსტი, დრო, ადგილი, სოციალური გარემო ერთი და იმავე კადრის აღქმას.
მოსწავლეებს შევთავაზებთ ფოტომანიპულაციის გამომსახველ სხვადასხვა აქტივობას.
⇒ მედიაწიგნიერების ძლიერი მხარეების წარმოჩენის უნარების შეძენა
მოსწავლეები გააცნობიერებენ, რომ მედიას შეუძლია კონკრეტული საკითხების შესახებ ცნობიერების ამაღლება და მოქალაქეთა გაძლიერება, აზრის გამოსახატად ან რაიმე საკითხის ადვოკატირებისათვის, რომ მოქალაქეები ხშირად იყენებენ სამთავრობო ფეისბუქგვერდებს, ქმნიან ფეისბუქჯგუფებს, რაც ხელს უწყობს თანამოაზრეთა მობილიზებას და სამოქმედო ნაბიჯების დაგეგმვას. აღნიშნულის დასადასტურებლად, მედიასივრციდან, მოსწავლეებისთვის, განსახილველად და შესაფასებლად, შეთავაზებული იქნება ნიმუშები, მაგალითად, სოციალური ქსელიდან მედიაში გადმოტანილი ინფორმაცია აუტისტი ბავშვის შესახებ — „რეისიდან მოხსნილი აუტიზმის მქონე ბავშვი და მშობელი ათენში უფასოდ გაფრინდნენ“.
ნონა ყაველაშვილი – სსიპ ჭიათურის მუნიციპალიტეტის სოფელ ზოდის საჯარო სკოლის ისტორია-სამოქალაქო განათლების მასწავლებელი
გამოყენებული ლიტერატურა:
- მედიაწიგნიერების სახელმძღვანელო, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია. თბილისი. 2018წ;
- მედიაწიგნიერება და ზრდასრულთა განათლება. თამთა კობახიძე. 2019წ. http://mdfgeorgia.ge›view-library-გზამკვლევი.
