ოლია ბეკოშვილი
სსიპ დუშეთის მუნიციპალიტეტის სოფ. ბაზალეთის საჯარო სკოლის წამყვანი მასწავლებელი
რა არის დიფერენციაცია
დიფერენციაცია არის სწავლების მიდგომა, რომელიც ცვლის ინსტრუქციას მოსწავლეების ინდივიდუალური საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად. მასწავლებლებს შეუძლიათ მოსწავლეთა საჭიროებები სხვადასხვა გზით განასხვავონ, როგორიცაა: სწავლების პროცესი, სწავლების შინაარსი, გამოყენებული რესურსები ან სასწავლო გარემო. მოქნილმა დაჯგუფებამ და მუდმივმა შეფასებამ შეიძლება დიფერენციაცია ერთ-ერთ წარმატებულ სასწავლო სტრატეგიად აქციოს.
დიფერენცირების მიზანია, სწავლაში ყველა მოსწავლის ჩართვის უზრუნველყოფა, მიუხედავად მათი უნარების დონისა და სწავლის სტილისა. დიფერენცირებით, მასწავლებლებს შეუძლიათ თავიანთი ინსტრუქციების მოსწავლეების მრავალფეროვან საჭიროებებზე მორგება, რათა დაეხმარონ მათ აკადემიური წარმატების მიღწევაში.
დიფერენციაცია ყველა მოსწავლისთვის პერსონალიზებული სასწავლო გამოცდილების შექმნაა, ინსტრუქციის ადაპტაციით, ინდივიდუალური საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად. ეს შეიძლება მოიცავდეს აქტივობებს, რომლებიც ემსახურება სწავლის სხვადასხვა სტილს, როგორიცაა, მაგალითად, ვიზუალური დამხმარე საშუალებები ვიზუალური შემსწავლელებისთვის ან პრაქტიკული აქტივობები კინესთეტიკის შემსწავლელებისთვის. დიფერენცირება, ასევე, შეიძლება მოიცავდეს დავალებების სირთულის დონის კორექტირებას ან დამატებითი მხარდაჭერის უზრუნველყოფას რთული მოსწავლეების შემთხვევაში. საბოლოო ჯამში, დიფერენციაციის მიზანია პოზიტიური და ინკლუზიური სწავლის გამოცდილებაზე დაყრდნობით, თითოეული მოსწავლის დახმარება სრულფასოვანი პოტენციალის გამოსავლენად.
დიფერენციაცია შეიძლება განვიხილოთ, როგორც სწავლების გზა ან თუნდაც ფილოსოფია, რომელიც შექმნილია მთელი კლასის მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად.
დიფერენცირებული სწავლება ნიშნავს, რომ მასწავლებელი აკვირდება და ამოიცნობს მოსწავლეებს შორის არსებულ მსგავსება-განსხვავებებს და ამ ცოდნას მოსწავლეების უკეთ სწავლებისთვის გამოიყენებს.
როგორ განვასხვავოთ ინსტრუქცია?
მკვლევარი კეროლ ენ ტომლინსონი დიფერენცირებული სწავლების ლიდერად ითვლება. იგი ასახელებს ოთხ გზას, რომლითაც მასწავლებლებს შეუძლიათ განასხვავონ თავიანთი სწავლება.
- შინაარსი: არსებობს ბლუმის ტაქსონომიის ექვსი დონე (ინტელექტუალური ქცევის ხარისხების კლასიფიკაცია, დაბალი დონის სააზროვნო უნარებიდან დაწყებული მოწინავე მოსწავლეების უმაღლესი დონის აზროვნების უნარებამდე), ანუ დამახსოვრება, კონცეპტუალური გაგება, გამოყენება, ანალიზი, შეფასება და შექმნა. ამიტომ, კეროლ ენ ტომლინსონის აზრით, მასწავლებლებმა, მოსწავლეთა თითოეული ჯგუფისთვის, უნდა განასხვავონ შინაარსი აქტივობების შექმნით, რომლებიც მოიცავს ბლუმის ტაქსონომიის სხვადასხვა დონეს.
- პროცესი: თითოეულ მოსწავლეს სწავლის სასურველი სტილი აქვს. წარმატებული დიფერენციაცია თითოეულისთვის სასურველ სტილში სწავლების მიწოდების საშუალებას იძლევა — სმენითი, ვიზუალური, ვერბალური თუ კინესთეტიკური. პროცესთან დაკავშირებული ეს სტრატეგია, ასევე, ითვალისწინებს იმ ფაქტს, რომ თითოეული მოსწავლე პედაგოგისგან განსხვავებულ მხარდაჭერას მოითხოვს და მას შეუძლია აირჩიოს მუშაობა ინდივიდუალურად, ჯგუფურად ან წყვილებში. შესაბამისი სასწავლო მოქმედებების გამოყენებით, მასწავლებლებს შეუძლიათ გადაიყვანონ მოსწავლეები შესავალი დონიდან შინაარსის უფრო გაფართოებულ გაგებაზე.
- პროდუქტი: გაკვეთილის დასრულების შემდეგ მოსწავლეები ქმნიან პროდუქტს – შინაარსის გაგების ოსტატობის საჩვენებლად – მოხსენებების, პროექტების, ტესტების ან სხვა აქტივობების სახით.
- სასწავლო გარემო: ოპტიმალური სასწავლო პირობები მოიცავს როგორც ფსიქოლოგიურ, ასევე ფიზიკურ ელემენტებს. გადამწყვეტია საკლასო ოთახის დიფერენცირებული განლაგება, მათ შორის, მოწყობისა და საკლასო ავეჯის ფართო სპექტრი როგორც ინდივიდუალური, ასევე ჯგუფური მუშაობის მხარდასაჭერად.
რა არის დიფერენციაციის ყველაზე პოპულარული სტრატეგიები, რომლებიც გამოიყენება საკლასო ოთახში?
დიფერენცირება იწყება მოსწავლეების არსებითი გაგებით, წინასწარი ცოდნის შეფასებით, ასევე, უნარებიდან და ინდივიდუალური სასწავლო მიზნებიდან. არსებობს დიფერენციაციის რამდენიმე ეფექტური სტრატეგია, რომელიც დიფერენცირებულ კლასში გამოიყენება:
მუდმივი, განმავითარებელი შეფასება: მასწავლებლებმა მუდმივად უნდა შეაფასონ და დაადგინონ მოსწავლეთა საჭიროებები და ძლიერი მხარეები, რათა შეძლონ შეცვალონ სწავლების სტილი და დაეხმარონ მოსწავლეებს წინსვლაში.
რეაგირება ინტერვენციაზე: ეს არის ორიენტირებული დიფერენციაციის ეფექტური სტრატეგია, რომელიც, ჩვეულებრივ, დანერგილია როგორც მთელ სკოლაში განსახორციელებელი ტექნიკა. საკლასო ოთახში სწავლისადმი ეს მრავალფენიანი მიდგომა საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, გამოავლინოს მოსწავლის ინდივიდუალური შესაძლებლობები და დაეხმაროს მას დამატებითი ინსტრუქციების მიწოდებაში.
მრავალფეროვანი მოსწავლეების აღიარება: თითოეულ მოსწავლეს სხვადასხვა დონის გამოცდილება აქვს კითხვაში, წერაში, ლაპარაკში, აზროვნებასა და პრობლემის გადაჭრაში. მუდმივი შეფასებები ყველაზე გავრცელებული სტრატეგიაა, რომელიც მასწავლებელს საშუალებას აძლევს, შეცვალოს შინაარსი და დაგეგმოს დიფერენცირებული სწავლების სტრატეგიები, რათა დააკმაყოფილოს თითოეული მოსწავლის საჭიროება.
ექსპლიციტური სწავლება: ექსპლიციტურ სწავლებაში დიფერენციაციის აქცენტი გადატანილია მოსწავლეებისთვის ახალი იდეებისა და ცოდნის ძლიერი კონცეპტუალური გაგების შეთავაზებაზე და ინდივიდუალური და ჯგუფური პრაქტიკის შესაძლებლობებზე. ამ სტრატეგიის ფაზები, რომელიც ხშირად გამარტივებულია – „მე ვაკეთებ, შენ აკეთებ“ – დიფერენცირების მრავალ შესაძლებლობას იძლევა. „ჩვენ ვაკეთებთ“ ფაზაში მასწავლებლები ახდენენ ახალი ცოდნის აპლიკაციის მოდელირებას, მათ შეუძლიათ შეაფასონ კონცეპტუალური გაგების დონე, მიაწოდონ უკუკავშირი მოსწავლეებს, შეიმუშაონ მიზნობრივი ინტერვენციები და მთელ კლასს შემდგომი მხარდაჭერა შესთავაზონ. ფაზაში „შენ აკეთებ“ – მასწავლებლებს შეუძლიათ იარონ კლასში და ინდივიდუალური უკუკავშირი შესთავაზონ მოსწავლეებს, მოიწვიონ ცალკეული მსმენელები/მოსწავლეები კონფერენციაზე და შექმნან მცირე ჯგუფები დიფერენცირებული სწავლებისთვის.
ჯგუფური მუშაობა: ეს არის მოსწავლეზე ორიენტირებული დიფერენციაციის სტრატეგია, რომელშიც მოსწავლეები თანამშრომლობენ მცირე ჯგუფებში, წყვილებში და ჯგუფის წევრები შეიძლება საჭიროებისამებრ შეიცვალონ.
გამოხმაურება: უკუკავშირი დიდ როლს ასრულებს დიფერენციაციაში. ქმედითი და დროული გამოხმაურება მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, დაადგინონ შემდეგი ეტაპები, რომლებიც საჭიროა მათი სწავლის გასაუმჯობესებლად. ინდივიდუალურმა გამოხმაურებამ, წარმატების მკაფიო კრიტერიუმებთან და სწავლის მიზნებთან ერთად, შეიძლება ხელი შეუწყოს თვითრეგულირებას.
პრობლემის გადაჭრა: გაკვეთილის გეგმის ძირითადი აქცენტი, დიფერენცირებული ინსტრუქციით, რჩება ცნებებსა და საკითხებზე, ვიდრე თავში ან „წიგნზე“. ეს უბიძგებს მოსწავლეებს, გამოიკვლიონ იდეები და გააუმჯობესონ ცოდნა ძირითადი ცნებების შესახებ.
„გადაბრუნებული საკლასო ოთახი“: ამ შემთხვევაში, პირდაპირი სწავლების ეტაპი ხორციელდება ონლაინ ან მოსწავლეების სახლებში. „გადაბრუნებული კლასის“ გამოცდილება დიფერენცირების დიდ შესაძლებლობებს გთავაზობთ, რადგან ის მასწავლებელს საშუალებას აძლევს, მეტი თავისუფალი დრო გაატაროს კლასში, მოსწავლეებთან ერთად, საკლასო ოთახში ჯგუფური ან ინდივიდუალური საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად ან მოსწავლეებისთვის უკუკავშირის მიწოდებით. მოსწავლეებს შეუძლიათ ისწავლონ თვითრეგულირება ან დროის დახარჯვა თავიანთი კომპეტენციის დონის გასაუმჯობესებლად.
არჩევანი: მასწავლებლებს შეუძლიათ გამოიყენონ „არჩევანი“, როგორც ფოკუსირების სტრატეგია და დაუტოვონ მოსწავლეებს არჩევანი, თავად გადაწყვიტონ, რა სურთ წაიკითხონ ან დაწერონ პროექტებსა და დავალებებში, რომლებსაც ისინი ასრულებენ.
რჩევები საკლასო ოთახში დიფერენცირების შესახებ:
- გამოიყენეთ ტექნოლოგიები სწავლების პროცესში;
- შექმენით ყველასთვის შესაფერისი გაკვეთილის გეგმები;
- მიაწოდეთ უკუკავშირი მთელი გაკვეთილის განმავლობაში;
- წაახალისეთ მოსწავლეთა თანამშრომლობა;
- გახადეთ სწავლა სახალისო.
როდესაც ექსპერტები ატარებენ კვლევებს ბავშვის განვითარების, ფსიქოლოგიის და განათლების შესახებ, ცხადი ხდება, რომ ტრადიციული გაკვეთილების სტილი მოსწავლეებისთვის ყოველთვის არ არის სწავლის საუკეთესო საშუალება. შედეგად, დიფერენცირებული სწავლება სულ უფრო პოპულარული ხდება პედაგოგებს, მკვლევრებსა და მოსწავლეებს შორის.
