ინგა გორგაძე
თბილისის №186 საჯარო სკოლის სპეციალური
მასწავლებელი, სოხუმის უნივერსიტეტის დოქტორანტი
ინკლუზიური განათლება, ჩვენი ქვეყნის მთავარი პრიორიტეტია, გამოწვევა და უდიდესი საზრუნავია. ინკლუზიური პრინციპების მიხედვით, განათლება ყველას უფლებაა, შეზღუდული შესაძლებლობა კი არ გვაძლევს იმის უფლებას, რომ ეს ადამიანები ყურადღების მიღმა დავტოვოთ, ჩვენ უნდა შევძლოთ, დავინახოთ დღეს და შევცვალოთ მათი მომავალი ხვალ.
ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, ინკლუზიური განათლება გახდა ცნებებისა და მკვიდრი წარმოდგენების ერთ-ერთი ნაწილი. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისათვის გრძელვადიან მიზნად განისაზღვრა სხვადასხვა საგნის ცნებები. გთავაზობთ მაგალითებს, პირადი პრაქტიკიდან, როგორ შეიძლება ახალი ეროვნული გეგმა მიმზიდველი გავხადოთ სსსმ მოსწავლეებისათვის. სკოლებს ძალიან დიდი მხარდაჭერა აქვთ სამინისტროსგან როგორც ადამიანური რესურსით, ისე მატერიალური, ონლაინ რესურსებით; არსებობს კომპლექსური დავალებების ბანკი, რითაც სარგებლობა შეუძლია ნებისმიერ მასწავლებლს.
დიდი ხანია სკოლაში ქართულ ენასა და ლიტერატურას ვასწავლი, ამ ხნის განმავლობაში მრავალი წინააღმდეგობა შემხვედრია, მქონია სიხარულიც, მიღწევაც და წარმატებაც. ერთ-ერთ მიღწევად ჩემს სამუშაო გამოცდილებას მივიჩნევ ინკლუზიური განათლების მიმართულებით.
გთავაზობთ, ქართული ენის მაგალითზე, სსსმ მოსწავლისათვის საჭირო და საინტერესო აქტივობას და რესურსს.
ქართულ ენაში, დაწყებით საფეხურზე, არის სამიზნე ცნება, ანუ გრძელვადიანი მიზანი, ტექსტი, ენობრივი კანონზომიერებები. მას შემდეგ, რაც ხელთ გვაქვს მოსწავლის შეფასება, დაკვირვების გზით, ვადგენთ ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმას და ვიღებთ დაწყებითი საფეხურიდან ცნებებს, რას შეძლებს ჩემი მოსწავლე და რას შეიძლება მივაღწიო საფეხურის ბოლოს. ჩემი მოსწავლე მე-5 კლასშია, აქვს დისლექსია — დასწავლის უნარის დარღვევა, მეტყველების უნარის დარღვევა და ყურადღების დეფიციტი. ჩემი მიზანია აღნიშნულ ცნებებზე მუშაობა, მომიწევს მკვიდრი წარმოდგენების ადაპტირება, რათა შევძლო მიზნის მიღწევა. გთავაზობთ სქემას, რომელიც გამოვიყენე და ეფექტური სტრატეგიაა სსსმ მოსწავლის საგაკვეთილო პროცესში ჩართვის მიზანით.
აღნიშნული კომპლექსური დავალება მომცემს შესაძლებლობას, არ განვასხვავო მოსწავლე სხვებისგან და უფრო მეტიც, თუ მას ასევე მივაწოდებ გოგონას კონტურებს და თვალსაჩინოდ დავუდებ წიგნს, როგორ გააფერადოს მირანდუხტი, მისი პოსტერი ერთგვარი რესურსი იქნება სხვა მოსწავლეებისთვის. შეფასებისას გამოვიყენებ განმავითარებელ შეფასებას. შეფასების ეს ნაწილი დამეხმარება, ზუსტად განვსაზღვრო მოსწავლის დონე და დავგეგმო შემდგომი აქტუალური ნაბიჯები. მოსწავლეს აგრეთვე აქვს ყურადღების დეფიციტი. რას ნიშნავს ყურადღების დეფიციტი? „ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი გახლავთ დიაგნოზი, რომლის ნამდვილი არსის შესახებ ძალიან დაბალი ცნობადობაა საქართველოში. მას ნაკლები მნიშვნელობა ენიჭება ადრეული დიაგნოსტირების და მასზე ზრუნვის კუთხით როგორც მშობლების, ასევე მასწავლებლების მხრიდან. ჩვენ მივეჩვიეთ ისეთ მოცემულობას, რომ დიაგნოზი ტერმინოლოგიურად რთულად უნდა ჟღერდეს, რათა მასზე ადეკვატურად ვირეაგიროთ… ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი არ გახლავთ უბრალო ჰიპერაქტიურობა, ან უბრალოდ ყურადღების კონცენტრირების სირთულე, ან ძალიან მარტივად, ამ სინდრომის მქონენი, არ არიან უბრალოდ აღუზრდელი, ცელქი, ქცევადარღვეული ბავშვები. ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი განვითარების დარღვევაა, რომელსაც საფუძვლად უდევს მთელი რიგი ნეირობიოლოგიური მექანიზმები. ეს სინდრომი მხოლოდ გარემო ფაქტორებმა არ შეიძლება განაპირობოს, უმეტეს შემთხვევაში, მას გენეტიკური წინასწარგანწყობა აქვს. ეს არის ნეიროგანვითარებითი დარღვევა, რომელიც მკვეთრად გამოხატული სირთულეებით ვლინდება, ყურადღების კონცენტრირების, იმპულსურობის და ჰიპერაქტიურობის კუთხით. ყურადღების დეფიციტის და ჰიპერაქტიურობის სინდრომის ნიშნები, აუცილებელია, ვლინდებოდეს, მინიმუმ, 2 სოციალურ გარემოში (მაგ., სახლი და სკოლა). მხოლოდ ერთ სოციალურ გარემოში არსებული პრობლემის შემთხვევაში, აღნიშნულ სინდრომზე არ ვსაუბრობთ. ნიშნების სიმწვავე იცვლება სხვადასხვა ასაკში. წინა სასკოლო ასაკში განსაკუთრებით წამყვანია ჰიპერაქტიურობა, მაშინ როდესაც სასკოლო ასაკში მეტად დამახასიათებელია უყურადღებობა. პრობლემა განსაკუთრებით იჩენს თავს სტრუქტურირებულ გარემოში, სწორედ ამიტომ ვხვდებით ამ დიაგნოზის სიმძაფრეს, პირველად, სკოლაში მისვლისას. აქვე ვხვდებით საშინაო დავალების ორგანიზების სირთულეებს. ასევე მშობელი ამბობს, რომ ბავშვს ხშირად რჩება წიგნი, კარგავს საშლელს, ფანქარს, არ ჩაუნიშნავს საშინაო დავალება და ა.შ. მსგავსი შემთხვევები, შემდგომში, ძალიან დიდ პრობლემას ქმნის აკადემიური მოსწრების თვალსაზრისით. ყურადღების დეფიციტის და ჰიპერაქტიურობის სინდრომის ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა გახლავთ დაწყებული საქმის ბოლომდე მიყვანა, რამდენიმე საფეხურიან დავალებებში ბოლომდე გასვლა“ (ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი ბავშვებში — მედეა ზირაქაშვილი ყველაზე გავრცელებულ დიაგნოზზე). მოცემული პრობლემის თავიდან ასაცილებლად შეგვიძლია გამოვიყენოთ სხვადასხვა აქტივობა, პირველ რიგში, მოვახერხოთ აქტივობის ჩანაცვლება, რაც ძალიან ეფექტურია, მივცეთ მოსწავლეს საყვარელი საქმე, მაგალითად: დაჭრილი ფიგურა შესაერთებლად, მარტივი ფაზლი და ა.შ.
ორიოდე სიტყვა შეფასების სისტემაზე: შეფასება ის ნაწილია, რომელსაც ყველა ეტაპზე მტკივნეულად აღიქვამენ ბავშვები. მასწავლებელმა ეს რომ თავიდან აირიდოს, მოტივაციის მიმცემი უნდა იყოს, უპირველესად, გამოიყენოს მრავალფეროვანი ინსტრუმენტები და მოახერხოს ისე, რომ მტკივნეული კი არა, სახალისო იყოს. დაწყებით კლასებში მასწავლებელმა ზუსტად იცის რა ახარებს პატარებს, მაგრამ მე-5 კლასის მეორე სემესტრში უკვე, როცა განმსაზღვრელი შეფასება შემოდის, ცოტა სხვანაირად არის საქმე, სხვადასხვა ხერხი ეფექტური ინსტრუმენტია: ვიცი, უფრო კარგად მინდა ვიცოდე, რა არ მომეწონა ჩემს ცოდნაში? აქ კარგი საშუალებაა სოლო ტაქსონომიის გამოყენება. ხუთი დონე განსაზღვრავს მოსწავლის საფეხურეობრივ შეფასებას და შესაძლებლობას მაძლევს, სწორად შევცვალო მოსწავლის აკადემიური მიღწევები. სკოლას, ერთ მასწავლებელს, ერთ მოსწავლეს, ერთ კალამს შეუძლია შეცვალოს ყველაფერი.
ინკლუზიური განათლებისადმი სწორი მიდგომით და მიმღებლობით ყალიბდება ჰუმანური საზოგადოება, რაც ასე გვჭირდება 21-ე საუკუნეში, სადაც ადამიანი ფუნდამენტური ღირებულებაა.
