ლია ლეგაშვილი
სსიპ მესტიის №3 საჯარო სკოლის სპორტის მასწავლებელი
სპორტმა, რომელსაც მეორეხარისხოვან საგნად მიიჩნევდა ბევრი, ბოლო პერიოდში, განსაკუთრებული ყურადღება მიიქცია. ე.წ. მატრიცული სწავლების შემოღებამ და მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მოთხოვნებმა, საგანმანათლებლო მიზნებთან მიმართებაში, კიდევ უფრო თვალსაჩინო გახადა სპორტის, როგორც სასწავლო საგნის, მნიშვნელობა.
პირადი გამოცდილება, რომელსაც გიზიარებთ, არაერთ ნიუანსს ითვალისწინებს და, ვფიქრობ, მაღალმთიანი სკოლის სპორტის მასწავლებლებისთვის კარგი ნიმუში იქნება, ხოლო ბარის სკოლებისთვის ჩემი პრაქტიკის მოდიფიცირება, გასაგები მიზეზების გამო, აუცილებელი გახდება.
შიდასასკოლო ფესტივალი, რომელიც სამთო-სათხილამურო სპორტს მიეძღვნა, მოსწავლეებისთვის მაღალი მოტივაციის საფუძველი აღმოჩნდა. ასევე, ამ ფესტივალის ფარგლებში, განუვითარდათ მოსწავლეებს ფუნქციური უნარები, ვიმუშავეთ პრიორიტეტულ თემებზე და მაკროცნებათაგან განსაკუთრებული ყურადღება მივაქციეთ სტრატეგიებს.
კომპლექსური დავალების განხორციელების დროს ჩვენი ყურადღება ორიენტირდა შემდეგზე:
საკითხი/ქვესაკითხები:
♦ მოძრაობები, ძირითადი დგომი, ტექნიკის ათვისება;
♦ უსაფრთხოება სპორტულ დარბაზსა და მოედანზე;
♦ უსაფრთხოება ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის გაკვეთილზე;
♦ ინდივიდუალური უსაფრთხოების ზომები, ძირითადი წესები;
♦ სამართლიანი თამაშის წესები;
♦ ემოციების მართვა, დისციპლინა;
♦ მიმყვანი ვარჯიშები.
ქვეცნებები:
თხილამურებზე, სნოუბორდსა და ლხმედებზე (ლხმედი – უძველესი სვანური სასრიალო) დგომი; ბრუნები; სასრიალო ნაბიჯები; უსაფრთხოების დაცვა; ქცევის წესები; ძირითადი წესები; სპეციალური ვარჯიშები.
საკვანძო შეკითხვა/შეკითხვები:
♦ რატომ არის მნიშვნელოვანი და რაში მეხმარება – თხილამურებზე, სნოუბორდსა და ლხმედებზე დგომი; ბრუნები; სასრიალო ნაბიჯები; უსაფრთხოების დაცვა; ძირითადი დგომი, ტექნიკის ათვისება?
♦ როგორ და რატომ უნდა დავიცვა უსაფრთხოების წესები სპორტულ დარბაზსა და მოედანზე?
♦ როგორ უნდა დავიცვა უსაფრთხოება ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილზე?
♦ როგორ და რატომ უნდა დავიცვა უსაფრთხოება სახლის პირობებში?
♦ რატომ არის მნიშვნელოვანი ძირითადი წესების ცოდნა?
♦ რატომ არის მნიშვნელოვანი სამართლიანი თამაშის წესების დაცვა?
♦ რატომ არის მნიშვნელოვანი ემოციების მართვა და დისციპლინის დაცვა?
♦ რატომ უნდა შევასრულო მიმყვანი ვარჯიშები?
ახლა კი წარმოგიდგენთ ორნაწილიანი კომპლექსური დავალების ეტაპებს.
კომპლექსური დავალება. პირველი ნაწილი
პირველი ეტაპი: დავალების პირობის ფორმა და წესები
- ძირითადი წესები:
მოსწავლეებს ვახსენებ სათხილამურო, სნოუბორდისა და ლხმედების სპორტის ისტორიას, წარმოშობას და განვითარებას. მოსწავლეები იხსენებენ და, ჩემთან ერთად, ასრულებენ იმიტირებულ მოძრაობებს – შენაცვლებითი ორნაბიჯიანი სვლა, ერთდროული უნაბიჯო სვლა, ერთდროული ერთნაბიჯიანი სვლა, ერთდროული ორნაბიჯიანი სვლა, მოხვევა პარალელურ თხილამურებზე, დამუხრუჭება (გაჩერება) გუთნით და ბჯენით;
მეორე ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი
- შენაცვლებითი ორნაბიჯიანი სვლა
სიტყვიერად ვახსენებ, რომ მოძრაობის ციკლი შედგება ორი ნაბიჯისაგან ჯოხების ცვალებადი კვრით;
- ერთდროული უნაბიჯო სვლა
უნაბიჯო სვლაში მოთხილამურე მოძრაობს ორ, ერთად დაყენებულ, თხილამურზე. მოძრაობა, ანუ სრიალი წარმოებს ერთდროული ძლიერი კვრით. ჯოხებით კვრის შესრულების შემდეგ, წელში ნელა იმართებით, ამავე დროს, იდაყვში ოდნავ მოხრილი ხელები ერთდროულად გაგაქვთ წინ და ზევით. ხელების გამოტანა უნდა ხდებოდეს ტანთან ახლოს, იდაყვების ოდნავ განზე გატანით.
- ერთდროული ერთნაბიჯიანი სვლა
სიტყვიერად ვახსენებ – ერთნაბიჯიან სვლაში ჯოხებით, ერთდროულ კვრასთან ერთად, ასრულებთ ერთ ნაბიჯს, შემდეგ, ორივე თხილამურზე სრიალის დროს, წელში ნელ-ნელა იმართებით, გამართვის დროს ჯოხი ჰაერში წინ გაგაქვთ. ჯოხების წინ გატანის ბოლო მომენტში აკეთებთ ერთ ნაბიჯს – მარცხენა ფეხი, მოხრილ მდგომარეობაში, წინ გაგაქვთ. ამ დროს, მარჯვენა ფეხით, რომელზეც გადატანილია სიმძიმე, ასრულებთ მაგარ უკუკვრას. უკუკვრის შემდეგ, თხილამურის ქუსლს წევთ მაღლა და გაქანებით გაგაქვთ წინ, თოვლზე კუთხით დგამთ და იწყებთ მათზე დაწოლას.
- ერთდროული ორნაბიჯიანი სვლა
მოსწავლეებს ვახსენებ: ერთდროულ ორნაბიჯიან სვლაში, პირველ სასრიალო ნაბიჯთან ერთად, წინ ერთდროულად გაგაქვთ ორივე ჯოხი. მეორე სასრიალო ნაბიჯის გაკეთების დროს ჯოხები იდგმება თოვლში. ჯოხების კვრის შესრულების დროს წარმოებს უკანა ფეხის მიდგმა და ორივე თხილამურზე სრიალი.
- მოხვევა პარალელურ თხილამურებზე
ირიბად დაშვების დროს, მოხვევის წინ, იღებთ ძირითად დგომს. მოხვევის შესრულებისათვის საჭიროა, მეტად დატვირთოთ მოხვევის შიგნითა ფეხი (მოხვევა მარცხნივ). ამასთანავე, მარცხენა ხელი გაგაქვთ ოდნავ წინ. მოხვევაში შესვლისათვის საჭიროა, სწრაფად გასწორდეთ და ტანი მარცხნივ მოატრიალოთ. ტანის ასეთი მოტრიალება გადაეცემა თხილამურებს, რომლებიც ცვლიან მიმართულებას.
- დამუხრუჭება (გაჩერება) გუთნით
ეს მოხვევა სრულდება „გუთნის“ დგომში. თხილამურების წვერები ერთად გიჭირავთ, ქუსლები კი ფეხსაცმლის ქუსლებზე დაწოლის გამო გვერდზე გაქვთ გაშლილი. მოხვევის შესრულებისათვის, მაგალითად მარჯვნივ, იხრებით მარცხნივ, ტანის სიმძიმე გადაგაქვთ გარეთა მარცხენა ფეხზე და მთელ ტანს აბრუნებთ მარჯვნივ;
- დამუხრუჭება ბჯენით
დამუხრუჭების ამ ხერხზე თვით სახელწოდება მეტყველებს, რომ აქ საქმე გვაქვს ბჯენის მდგომარეობასთან. პირდაპირი დაშვების დროს ერთი ფეხი, მაგალითად, მარჯვენა, გაგაქვთ განზე, როგორც „გუთნით“ დამუხრუჭებისას. ამავე დროს, მარცხენა თხილამურის წვერს ცოტა წინ სწევთ. დამუხრუჭებისათვის მეორე თხილამური გიჭირავთ პირდაპირი მიმართულებით. დამუხრუჭების მომენტისათვის საჭიროა, რომ ბჯენით ფეხი თხილამურების ქუსლით მეტად გაშალოთ და მეტი კუთხით დააყენოთ.
- სნოუბორდზე დგომა, დაშვება, მოხვევა, შენელება, გაჩერება
ფეხსაცმლის სამაგრები მასზე გარდიგარდმოა განლაგებული. დაშვებისას სათხილამურო ჯოხებს არ იყენებენ. სნოუბორდზე დგომა – თვით სიტყვა მიგვანიშნებს, დაშვებისას ვაკეთებთ ტრიალს, მოხვევისას ვიხრებით მარჯვენა მხარეს და ვუხვევთ მარჯვნივ; რაც უფრო ვიწროა სნოუბორდი, მით უფრო სწრაფად მოძრაობს და უფრო დამყოლია მოხვევისას. ვიმეორებთ და სრულვყოფთ სნოუბორდზე დამუხრუჭებას. სხვანაირად მას უწოდებენ „გაფხეკა ფერდობზე“. ამ შემთხვევაში, თქვენი სნოუბორდი ფერდობზეა, რაც ნიშნავს, რომ მიდიხართ დაღმართზე სწორი ხაზით. აკონტროლებთ თქვენს სიჩქარეს დაფის დახრით. რაც უფრო მეტია ზეწოლა უკანა კიდეზე (ფერდობის ზედა ნაწილი ზურგს უკანაა), მით უფრო ნელა ეშვებით.ეს სავარჯიშო უნდა შესრულდეს წინა კიდეზე (დახრილობისკენ) და უკანა კიდეზე. უკანა კიდეზე დამუხრუჭებისას აქცენტი კეთდება ქუსლებზე, ფეხის თითები მაღლა იწევს, ხოლო წინა კიდეზე დამუხრუჭებისას, პირიქით, აქცენტი თითებზეა. საწყის პოზიციაზე დასაბრუნებლად, სიმძიმის ცენტრი საპირისპირო ფეხზე უნდა გადაიტანოთ, მხრები ამ მიმართულებით გადაატრიალოთ და სხვა მიმართულებით გადაიძროთ.
გააგრძელეთ ეს ვარჯიში მანამ, სანამ არ იგრძნობთ თავდაჯერებულობას და არ დაიწყებთ მიმართულების შეცვლას მოცურების გარეშე. იგივე უნდა გაკეთდეს წინა კიდეზე. მაგრამ აქ არის პატარა ნიუანსი – უკან სრიალისას თავი და მხრები იმ მიმართულებით გადაატრიალეთ, რომლითაც მოტრიალდებით.
- ლხმედზე დგომი, მოხვევა, გაჩერება
ლხმედებზე დგომისას მთავარია, ფეხი ჩაჭედილი იყოს ლხმედში.
ლაგნა – დგომი, ჟილუკუნკვე – მუხლში მოხრილი დგომი;
ჰაგვარშ-ლიჩრავი – ქუსლებით გაჩერება; დაღმართზე დაშვებისას თქვენ აკონტროლებთ სიჩქარეს, რაც უფრო მეტი ზეწოლაა წინა კიდეზე, მით უფრო ნელა ეშვებით;
ლიჭვენი – მოხვევა. მოხვევისას იმ მხარეს ვიწყებთ გადახრას, რომელ მხარესაც ვაპირებთ მოხვევას; ხელებს კარგად ვკიდებთ ლხმედს და ზედა კიდურებით ვეხმარებით ქვედა კიდურებს მოხვევასა და გაჩერებაში.
შეჯიბრის წესები:
♦ ფესტივალი ჩატარდება სსიპ მესტიის №3 საჯარო სკოლის მიმდებარე ტერიტორიაზე და კურორტ „ჰაწვალზე“.
♦ ფესტივალში მონაწილეობს მე-9 კლასი, ინდივიდუალურად.
♦ ფესტივალს ვატარებ „სნოუბორდში“.
♦ მოსწავლეები კენჭისყრის შედეგად აირჩევიან და განისაზღვრება მათი რიგითობა.
♦ მოსწავლეებს წინასწარ მივუთითებ მონაწილეობის და უსაფრთხოების წესებს.
♦ მოსწავლეებს აქვთ სპეციალური ეკიპირება, აღჭურვილობა.
♦ მოსწავლეებს განვუმარტავ, რომ აღნიშნული დისტანცია ბოლომდე უნდა დაასრულონ.
♦ თუ მოსწავლე დისტანციის გავლისას დაეცემა, მას ქულა დააკლდება (- 5 ქულა).
♦ თითოეული მოსწავლის დრო აღირიცხება ფინიშთან.
♦ გამარჯვებულია ის მოსწავლე, რომელიც მანძილს ნაკლებ დროში დაფარავს, (გამარჯვებულს + 10 ქულა).
♦ მოსწავლეები, რომლებიც არ მონაწილეობენ ფესტივალში (გარკვეული მიზეზების გამო), მონაწილეობას მიიღებენ ფესტივალის ორგანიზებაში.
კომპლექსური დავალება. მეორე ნაწილი
პირველი ეტაპი: დავალების პირობის ფორმა და წესები
- მოსწავლეებს ვახსენებ სათხილამურო სპორტის ისტორიას, წარმოშობასა და განვითარებას; ასევე, ვახსენებ და, ჩემთან ერთად, ასრულებენ იმიტირებულ მოძრაობებს — შენაცვლებითი ორნაბიჯიანი სვლის სრულყოფა, ერთდროული უნაბიჯო, ერთნაბიჯიანი და ორნაბიჯიანი სვლების სრულყოფა, აღართზე ასვლების სრულყოფა.
მეორე ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი
- შენაცვლებითი ორნაბიჯიანი სვლის სრულყოფა
სიტყვიერად ვახსენებ, რომ მოძრაობის ციკლი შედგება ორი ნაბიჯისაგან, ჯოხების ცვალებადი კვრით.
- ერთდროული უნაბიჯო სვლის სრულყოფა – ჰიპერლინკი
უნაბიჯო სვლაში მოთხილამურე მოძრაობს ორ ერთად დაყენებულ თხილამურზე. მოძრაობა, ანუ სრიალი წარმოებს ერთდროული ძლიერი კვრით. ჯოხებით კვრის შესრულების შემდეგ, წელში ნელა იმართებით, ამავე დროს, იდაყვში ოდნავ მოხრილი ხელები, ერთდროულად, გაგაქვთ წინ და ზევით. ხელების გამოტანა უნდა ხდებოდეს ტანთან ახლოს, იდაყვების ოდნავ განზე გატანით. მოძრაობების სრულყოფა.
- ერთდროული ერთნაბიჯიანი სვლის სრულყოფა – ჰიპერლინკი
სიტყვიერად ვახსენებ — ერთნაბიჯიან სვლაში, ჯოხებით ერთდროულ კვრასთან ერთად, ასრულებთ ერთ ნაბიჯს, შემდეგ, ორივე თხილამურზე სრიალის დროს, წელში ნელ-ნელა იმართებით, გამართვის დროს ჯოხი ჰაერში წინ გაგაქვთ. ჯოხების წინ გატანის ბოლო მომენტში აკეთებთ ერთ ნაბიჯს — მარცხენა ფეხი მოხრილ მდგომარეობაში წინ გაგაქვთ. ამ დროს, მარჯვენა ფეხით, რომელზეც გადატანილია სიმძიმე, ასრულებთ მაგარ უკუკვრას. უკუკვრის შემდეგ თხილამურის ქუსლს სწევთ მაღლა და გაქანებით გაგაქვთ წინ, თოვლზე კუთხით დგამთ და იწყებთ მათზე დაწოლას.
- ერთდროული ორნაბიჯიანი სვლის სრულყოფა – ჰიპერლინკი
მოსწავლეებს ვახსენებ: ერთდროულ ორნაბიჯიან სვლაში, პირველ სასრიალო ნაბიჯთან ერთად, წინ ერთდროულად გაგაქვთ ორივე ჯოხი. მეორე სასრიალო ნაბიჯის გაკეთების დროს ჯოხები იდგმება თოვლში. ჯოხების კვრის შესრულების დროს წარმოებს უკანა ფეხის მიდგმა და ორივე თხილამურზე სრიალი.
- მოხვევის პარალელურ თხილამურებზე სრულყოფა – ჰიპერლინკი
ირიბად დაშვების დროს, მოხვევის წინ, იღებთ ძირითად დგომს. მოხვევის შესრულებისათვის საჭიროა, მეტად დატვირთოთ მოხვევის შიგნითა ფეხი (მოხვევა მარცხნივ). ამასთანავე მარცხენა ხელი გაგაქვთ ოდნავ წინ. მოხვევაში შესვლისათვის საჭიროა, სწრაფად გასწორდეთ და ტანი მოატრიალოთ მარცხნივ. ტანის ასეთი მოტრიალება გადაეცემა თხილამურებს, რომლებიც ცვლიან მიმართულებას.
- დამუხრუჭება (გაჩერება) გუთნით, სრულყოფა
ეს მოხვევა სრულდება „გუთნის“ დგომში. თხილამურების წვერები გიჭირავთ ერთად, ქუსლები კი ფეხსაცმლის ქუსლებზე დაწოლის გამო გვერდზე გაქვთ გაშლილი. მოხვევის შესრულებისათვის, მაგალითად, მარჯვნივ, იხრებით მარცხნივ, ტანის სიმძიმე გადაგაქვთ გარეთა მარცხენა ფეხზე და მთელ ტანს აბრუნებთ მარჯვნივ.
- დამუხრუჭება ბჯენით, სრულყოფა
დამუხრუჭების ამ ხერხზე თვით სახელწოდება მიგვანიშნებს, რომ საქმე გვაქვს ბჯენის მდგომარეობასთან. პირდაპირი დაშვების დროს ერთი ფეხი, მაგალითად, მარჯვენა, გაგაქვთ განზე, როგორც „გუთნით“ დამუხრუჭებისას. ამავე დროს, მარცხენა თხილამურის წვერს ცოტა წინ სწევთ. დამუხრუჭებისათვის მეორე თხილამური გიჭირავთ პირდაპირი მიმართულებით. დამუხრუჭების მომენტისათვის საჭიროა, რომ ბჯენით ფეხი თხილამურების ქუსლით მეტად გაშალოთ და მეტი კუთხით დააყენოთ.
- სნოუბორდზე დგომა, დაშვება, მოხვევა, შენელება, გაჩერება
ფეხსაცმლის სამაგრები მასზე გარდიგარდმოა განლაგებული. დაშვებისას სათხილამურო ჯოხებს არ იყენებენ. სნოუბორდით დაშვებისას ვაკეთებთ ტრიალს, მოხვევისას ვიხრებით მარჯვენა მხარეს და ვუხვევთ მარჯვნივ; რაც უფრო ვიწროა სნოუბორდი, მით უფრო სწრაფად მოძრაობს და უფრო დამყოლია მოხვევისას. ვიმეორებთ და სრულვყოფთ სნოუბორდზე დამუხრუჭებას. სხვანაირად მას უწოდებენ „გაფხეკა ფერდობზე“. ამ შემთხვევაში, თქვენი სნოუბორდი ფერდობზეა, რაც ნიშნავს, რომ თქვენ მიდიხართ დაღმართზე სწორი ხაზით. აკონტროლებთ თქვენს სიჩქარეს დაფის დახრით. რაც უფრო მეტია ზეწოლა უკანა კიდეზე (ფერდობის ზედა ნაწილი ზურგს უკანაა), მით უფრო ნელა ეშვებით.ეს სავარჯიშო უნდა შესრულდეს წინა კიდეზე (დახრილობისკენ) და უკანა კიდეზე. უკანა კიდეზე დამუხრუჭებისას, აქცენტი კეთდება ქუსლებზე, ფეხის თითები მაღლა იწევს, ხოლო წინა კიდეზე დამუხრუჭებისას, პირიქით, აქცენტი თითებზეა. საწყის პოზიციაზე დასაბრუნებლად, სიმძიმის ცენტრი საპირისპირო ფეხზე უნდა გადაიტანოთ, მხრები ამ მიმართულებით გადაატრიალოთ და სხვა მიმართულებით გადაიძროთ.
გააგრძელეთ ამ ვარჯიშების სრულყოფა მანამ, სანამ არ იგრძნობთ თავდაჯერებულობას და არ დაიწყებთ მიმართულების შეცვლას მოცურების გარეშე. იგივე უნდა გაკეთდეს წინა კიდეზე. მაგრამ აქ არის პატარა ნიუანსი — უკან სრიალისას თავი და მხრები იმ მიმართულებით გადაატრიალეთ, რომლითაც მოტრიალდებით.
10. ლხმედზე დგომი, მოხვევა, გაჩერება.
ლხმედებზე დგომისას მთავარია ფეხი ჩაჭედილი იყოს ლხმედში.
ლაგნა – დგომი, ჟილუკუნკვე – მუხლში მოხრილი დგომი.
ჰაგვარშ-ლიჩრავი – ქუსლებით გაჩერება; დაღმართზე დაშვებისას თქვენ აკონტროლებთ სიჩქარეს, რაც უფრო მეტია ზეწოლა წინა კიდეზე, მით უფრო ნელა ეშვებით.
ლიჭვენი – მოხვევა. მოხვევისას იმ მხარეს იწყებთ გადახრას, რომელ მხარესაც აპირებთ მოხვევას; ხელებს კარგად ჰკიდებთ ლხმედს და ზედა კიდურებით ქვედა კიდურებს ეხმარებით მოხვევასა და გაჩერებაში.
შეჯიბრის წესები:
♦ ფესტივალი ჩატარდება სსიპ მესტიის 3 საჯარო სკოლის მიმდებარე ტერიტორიაზე და კურორტ „ჰაწვალზე“.
♦ ფესტივალში მონაწილეობს მე-9 კლასი, ინდივიდუალურად.
♦ ფესტივალს ვატარებ „სნოუბორდში“.
♦ მოსწავლეები კენჭისყრის შედეგად აირჩევიან და განისაზღვრება მათი რიგითობა.
♦ მოსწავლეებს წინასწარ მივუთითებ მონაწილეობის და უსაფრთხოების წესებს.
♦ მოსწავლეებს აქვთ სპეციალური ეკიპირება, აღჭურვილობა.
♦ მოსწავლეებს განვუმარტავ, რომ აღნიშნული დისტანცია ბოლომდე უნდა დაასრულონ.
♦ თუ მოსწავლე დისტანციის გავლისას დაეცემა, მას ქულა დააკლდება (- 5 ქულა).
♦ თითოეული მოსწავლის დრო აღირიცხება ფინიშთან.
♦ გამარჯვებულია ის მოსწავლე, რომელიც მანძილს ნაკლებ დროში დაფარავს, (გამარჯვებულს + 10 ქულა).
♦ მოსწავლეები, რომლებიც არ მონაწილეობენ ფესტივალში (გარკვეული მიზეზების გამო), მონაწილეობას მიიღებენ ფესტივალის ორგანიზებაში.
♦ ♦ ♦
დავალება განხორციელდა წარმატებით. ამასთან დაკავშირებით ვიდეომასალა, მოგვიანებით, ჩემს იუთუბ არხზე აიტვირთება.
შენიშვნა: მოცემულ მასალაში ზმნებით გადმოცემული დრო სამომავლოა, ის შეგნებულად არ შევცვალე, რადგან იმ კოლეგებს, რომლებსაც სურვილი ექნებათ ამ ან მსგავსი დავალების შესრულების, არ დასჭირდეთ ზმნა-შემასმენლების მიერ გამოხატული დროის ცვლა.
