ბევრი საკითხი სასწრაფოდ უნდა გადაიჭრას, რათა ჩვენი ქვეყანა უკეთესი გახდეს

არ მიყვარს, როცა ადამიანები რაიმე მოვლენას კულტურულ შოკად აღწერენ, მაგრამ სხვაგვარად ვერაფერს ვუწოდებ განცდებს, რომლებიც უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკის პირველად ნახვისას დამეუფლა. კიდევ უფრო აღმაფრთოვანა, მეგობართან სტუმრობისას, თიუბინგენის უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკის ნახვამ. სწორედ მაშინ მივხვდი, რა არის ხარისხიანი განათლების ერთ-ერთი მთავარი განმაპირობებელი. ეს არის მართლაც აღუწერელი სიხარული, როდესაც იმყოფები სივრცეში, სადაც ამდენი წიგნია და სამუშაო მასალის ნაკლებობა არასოდეს შეგაწუხებს.  ადგილობრივი ბიბლიოთეკის წიგნადი ფონდის გარდა, სტუდენტებს შეუძლიათ წიგნი მთელი გერმანიის მასშტაბით მოიძიონ და გამოიწერონ. საქართველოში ეს იქნება უპირველესი, რაც დამაკლდება: წვდომა დიდი მოცულობის კომპეტენტურ ინფორმაციაზე.

წლებია საზღვარგარეთ ცხოვრობ და საქართველოში მიმდინარე მოვლენებს აქტიურად ადევნებ თვალს. სოციალური ქსელის საშუალებით ხშირად ამა თუ იმ მოვლენას ეხმიანები კიდეც. ბევრს ფიქრობ სამშობლოზე, როგორია შენი თვალით დანახული საქართველო უცხოეთიდან?

შორს მყოფი ყველა ადამიანი ნოსტალგიურად და უფრო ლამაზ ფერებში, რომანტიკულად აღიქვამს სამშობლოს. თუმცა, თუ ზოგადად პიროვნებას კრიტიკული აზროვნება ახასიათებს, დიდხანს ვერ რჩება ამგვარ რომანტიკულ მდგომარეობაში. ძნელი შესამჩნევი არაა, რომ ძალიან ბევრი საკითხი უნდა გადაიჭრას სასწრაფოდ, რათა ჩვენი ქვეყანა უკეთესი გახდეს. საქართველოში არსებობს გარკვეული მოცემულობები, რომელთა სათანადო ათვისებაც მართლა მშვენიერი და უნიკალურიც კია. ესაა, მაგალითად, გეოგრაფიული და თვითნაბადი კულტურული მრავალფეროვნება, იგივე სტუმართმოყვარეობაც. თუმცა ყველაფერს მოვლა, შენარჩუნება და განვითარება სჭირდება. ბუნების მიმართ საოცრად უდიერი დამოკიდებულებაა და ბევრი რამ უგულოდ ნადგურდება, ხოლო ბოლო დროს, სტუმართმოყვარეობაზე მეტად, ჩვენი `საფირმო~ თვისება უცხოთა და განხვავებულთა მიმართ სიძულვილია.

მირიან, მინდა რელიგიაზეც გვესაუბრო. რამდენად მნიშვნელოვანია რელიგიის სწავლება სკოლაში, რა დოზით, ფორმით ან მიმართულებით უნდა შევთავაზოთ მოსწავლეებს რელიგიური აღზრდა (როგორცცნობილია,გერმანიაში, საქართველოსგან განსხვავებით, ყველა სკოლას აქვს ვალდებულება მოსწავლეები უზრუნველყოს რელიგიური განათლებით და ამ საგნის სწავლებასთან დაკავშირებული პასუხისმგებლობა მკაფიოდაა განაწილებული სახელმწიფოსა და რელიგიურ გაერთიანებებს შორის. სახელმწიფოს აქვს კონტროლის უფლება. რელიგიური გაერთიანებები კი რელიგიის სწავლების შინაარსზე არიან პასუხისმგებელნი).

ეს ძალიან რთული დაკომპლექსური საკითხია, რომლის  განცალკევებით,კულტურის სპეციფიკის, საზოგადოებისმდგომარეობის და უშუალო რელიგიური ლანდშაფტის გათვალისწინების გარეშე,განხილვაც დაუშვებელია. მიმაჩნია,რომ სკოლის ასაკშიბავშვი კომპეტენტურ ინფორმაციასუნდა იღებდეს რელიგიებისდა მათი სპეციფიკის შესახებ. რაცდაუშვებლად მიმაჩნია დარისი სასტიკი წინააღმდეგიცვარ, ესაა ინდოქტრინაცია, ანუ ბავშვების გარელიგიურება სკოლაში.ამ მხრივ, გერმანიაშიმართლაც სპეციფიკური მდგომარეობაა,რაც კონკრეტული ფედერაციულიმიწის კანონმდებლობითაა განსაზღვრული.სახელმწიფო მკაცრად არეგულირებსამ საკითხს, უშუალოდ,თავად რელიგიური განათლებისხარისხის ჩათვლით. ყველაპედაგოგი (ისევე, როგორცყველა სასულიერო პირი),რომელიც სკოლაში რელიგიასასწავლის, ვალდებულია ჰქონდესუმაღლესი განათლება რელიგიისპედაგოგისა, უფრო მეტიც, თავიდანვე უნდაგანსაზღვროს სპეციალიზების პროფილი- საშუალო სკოლაში სურსმუშაობა თუ გიმნაზიაში. სხვათა შორის,ეს დისციპლინა ჩემიერთ-ერთი ძირითადი მიმართულებაა უნივერსიტეტშიდა კარგად ვიცნობუშუალოდ სასწავლო პროგრამისდეტალებს. გარდა განათლებისა,სტუდენტებს ბავშვებთან ამთემაზე ფაქიზად მუშაობისუნარ-ჩვევებს მაქსიმალურადუვითარებენ. სწავლის დასრულებისშემდეგ ჯერ პრაქტიკას გადიან, შემდეგგამოსაცდელ დროს და მხოლოდ ამისშემდეგ ხდებიან სრულიპედაგოგები. რამდენიმე მიწაზეუშუალოდ კონფესიური სახისსწავლებაა, ხოლო განსხვავებული რელიგიის წარმომადგენელმოსწავლეებს უფლება აქვთ,მოითხოვონ მათთვის სასურველირელიგიის შესწავლა.

ვინ უნდა ასწავლოს რელიგია სასწავლო დაწესებულებაში? დამეთანხმები ალბათ, რომ ხშირად რელიგიას  ის ადამიანები ასწავლიან, რომლებიც თავად არ არიან რელიგიურები, რამდენად გამართლებულია ასეთი დამოკიდებულება?

რელიგიის შესახებ მოსწავლისთვის ცოდნის გადაცემის ის მოდელი, რომელსაც მე ვეცნობი, არ ავალდებულებს პედაგოგს იყოს რომელიმე რელიგიის აღმსარებელი. პირიქით, მოსწავლეებს საკუთარი სუბიექტური დამოკიდებულება არანაირად არ უნდა მოახვიოს თავს. საქართველოში სწორედ ესაა ყველაზე მწვავე პრობლემა. პედაგოგები ბავშვებს კი არ ასწავლიან, არამედ დაკავებული არიან პროზელიტიზმით, ანუ ახდენენ ბავშვების მოქცევას მათ აღმსარებლობაზე. უფრო მეტიც, ამგვარი მისიონერობით არიან ხოლმე დაკავებული სხვა საგნების – ქართულის, ისტორიის ან მუსიკის – მასწავლებლები. ხშირად შედეგი ფატალური და შოკის მომგვრელია. არსებობს ფაქტი, როდესაც ერთ-ერთმა პედაგოგმა მოსწავლე ძალის გამოყენებით მონათლა. ამ მხრივ ძალიან ცუდი მდგომარეობაა რეგიონებში, სადაც მოსწავლეები ხშირად სხვა რელიგიის წარმომადგენლები არიან. ასეთ უკონტროლო ფანატიზმს ნამდვილად სჯობს არარელიგიური პედაგოგი, რომელიც თავის საქმეს პროფესიულად შეასრულებს.

როგორია თეოლოგიური განათლების დონე საქართველოში და ევროპაში?  როგორ შეადარებ საქართველოში არსებულ სასულიერო განათლების ხარისხს ზოგადად ევროპაში არსებულთან?

რადგან ეს თემა ჩემი დაინტერესების საგანია, მასზე რამდენიმე პუბლიკაციაც გამოვაქვეყნე და დღემდე თვალს ვადევნებ მიმდინარე პროცესებს. თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ მდგომარეობა კატასტროფულია. ეკლესია სამღვდელო ხარისხის მოპოვებისათვის აუცილებელ წინაპირობად არ სახავს თეოლოგიური განათლების ქონას. პირიქით, უპირატესობას ანიჭებს იდეოლოგიურ ინდოქტრიანიზაციას. უფრო მეტიც, მისთვის მიუღებელია თეოლოგია, როგორც მეცნიერება, ამიტომაც ცდილობს მის დისკრეტიდაციას როგორც დისკურსულ, ისე სტრუქტურულ დონეზე. უნივერსიტეტებში არ არის თეოლოგიის ფაკულტეტები, ხოლო სემინარიები ხელოვნურადაა იზოლირებული მთლიანი განათლების სისტემიდან. ახლა უკვე, კანონის დონეზე, საპატრიარქოს გადაეცა თეოლოგიის ხარისხის მინიჭების ფუნქცია ყოველგავრი აკადემიური სტანდარტების დაცვის გარეშე.

სწორედ თეოლოგიის აკადემიური კერების არარსებობაცაა მიზეზი იმისა, რომ საქართველოში რელიგიურობა, ძირითადად, ფოლკლორული სახისაა. ევროპაში რელიგიათმცოდნეობა და თეოლოგია ძალიან განვითარებულია და ყოველთვის წარმოადგენდა საგანმანათლებლო სივრცის ნაწილს. ამ მხრივ, გერმანია მართლა გამორჩეულია. არსებობს ბევრი სასტიპენდიო ფონდი, საკვლევი სტიპენდია, რომელიც სწორედ ამ მიმართულებით მუშაობისათვის გაიცემა. ქვეყნდება ბევრი სამეცნიერო პუბლიკაცია და ა.შ. მართალია, თეოლოგიის და რელიგიათმცოდნეობის ფაკულტეტების რაოდენობა დიდი არ არის (შემცირებასაც განიცდის), მაგრამ ცოდნის ხარისხი მუდმივად წინ მიდის.  ამგვარ მდგომარეობამდე მისვლას დიდი დრო სჭირდება, მაგრამ ხომ უნდა გაჩნდეს ოდესმე განვითარების ნება.

ლუვენის კათოლიკური უნივერსიტეტის ლექტორი–მკვლევარი, ასიროლოგი თამარ პატარიძე ერთ–ერთ ინტერვიუში ამბობს: “თეოლოგიაში უამრავი ფუნდამენტური გამოკვლევა იწერება და მათი ავტორების დიდი ნაწილი სულაც არ არის მორწმუნე, მაგრამ კარგი მეცნიერია”. როგორ ფიქრობ, მირიან, რელიგია სამეცნიერო შესწავლის საგანია მხოლოდ? და თუ ეს ასეა, მაშინ როგორი უნდა იყოს ეკლესიისა და მეცნიერების ურთიერთობა თანამედროვე სამყაროში?

საერთოდ უნდა დავიწყოთ იმით, რომ ცნებები, როგორიცაა მორწმუნე, რელიგიური, ეკლესიური, ხშირად ასი პროცენტით არ შეესაბამება შინაარსს. ყველა ადამიანს თავისი შინაგანი განცდა და წარმოდგენა აქვს რწმენაზე. რაციონალურად გაწონასწორებული ადამიანიც და აგრესიული ფანატიკოსიც თავს მორწმუნეს უწოდებს. მე არ ვიცი, კონკრეტულად, რას გულისხმობს თამარი “არა მორწმუნეში” – იმას, რომ ისინი სტატისტიკური მრევლისაგან განსხვავდებიან თუ მოიაზრებს ცნობიერ, რელიგიის აქტიურ მოწინააღმდეგე ათეისტებს. ბუნებრივია, მეცნიერულად მოაზროვნე ადამიანი ამ საკითხებს უფრო გლობალურად, ღრმად და არადოგმატურად უყურებს. რელიგია თავის თავში მოიცავს რწმენით ტიპს, დოქტრინას, ქცევის წესს, ისტორიულ-კულტურული გამოცდილების და განვითარების პროცესს, მსოფლხედვას, დისკურსს, ლიტერატურულ თუ არქიტექტურულ ძეგლებს და უამრავ სხვა რამეს. მათგან ნებისმიერი შეიძლება იყოს მეცნიერული შესწავლის საგანი და საამისოდ მხოლოდ პროფესიული კომპეტენცია კმაროდეს. მაგალითად, იმავე ფილოლოგმა, არქეოლოგმა, სოციოლოგმა, ლინგვისტმა ან კულტუროლოგმა, თავისი ათეისტობისდა მიუხედავად, შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვანი მეცნიერული ღვაწლი გასწიოს თეოლოგიის სასარგებლოდ. რწმენითი და მეცნიერული მიმართება რელიგიურ საკითხებთან ორი სხვადასხვა დამოკიდებულებაა. თუმცა, მათ შორის კონფლიქტის ესკალაციის დიდი პოტენციალია, ისინი  ერთმანეთს თავისთავად, იმთავითვე არ გამორიცხავენ. არ შეიძლება ვთქვათ, რომ რელიგია მხოლოდ მეცნიერული კვლევის ობიექტია ან რწმენა ადამიანის ჩამორჩენილობაზე მიუთითებს. თავის მხრივ, დაუშვებელია მეცნიერების შეჩვენება, მთლიანად უარყოფა. ცალსახად ფანატიკური დამოკიდებულება, პირველ რიგში, თავად სულიერ ჰარმონიას ვნებს. იდეალური მდგომარეობა ცოდნისა და რწმენის ჰარმონიული თანაარსებობაა, რომლის მდიდარი გამოცდილებაც არსებობს დასავლეთში.

ფენომენოლოგიური ფილოსოფიის შემდეგ, დამკვიდრდა მოსაზრება, რომ გაცილებით აქტუალურია დავსვათ კითხვა არა იმის შესახებ, რამდენად არსებობს თუ არა რომელიმე საგანი, არამედ რამდენად მნიშვნელობს იგი. სტუდენტობისას, ჩემი  პროფესორის ემზარ ჯგერენაიას რჩევით, გავეცანი ტომას კუნის კონცეფციას `მეცნიერული რევოლუციების სტრუქტურა~. მის მიხედვით მეცნიერებაც პირობითი ბუნებითაა შემოსაზღვრული. პირველ რიგში, ეს შემოსაზღვრულობა გამოიხატება მის პარადიგმულ ჩაკეტილობასა და გადმოცემის აპარატის დროში დაძველებადობაში.

მეცნიერული ფორმულირებები ყოველთვის მხოლოდ უკვე დადგენილი, შეთანხმების საფუძველზე სწორუპოვრად მიჩნეული პარადიგმების ფარგლებშია ობიექტურად აღიარებული. მათ გარეთ ისინი ქმედითობას კარგავენ. იგივე პარადიგმები დროში საერთოდ ძველდებიან და მცდარად მიიჩნევიან. ამის შემდეგ ხდება მათი ხელახლა “გადაწერა” მეცნიერული აზროვნების გადმოცემის აქტუალური კოდის შესაბამისად. თუ მეცნიერების ამოცანა საკითხების სიზუსტით აღწერაა, რელიგიები მათი ტექსტებითა თუ სხვა მექანიზმებით (გამოსახულებით, მუსიკით, ცეკვით, მეტყველებით) მხოლოდ მეტაფორებს და მინიშნებებს გვთავაზობენ, რომელთა მთავარი ამოცანა არა სამყაროს ზუსტი აღწერა, არამედ მასში საზრისების პოვნაში ჩვენთვის დახმარების გაწევაა. ისევ გაფორმების თემა რომ გავაგრძელოთ, სრულიად დასაშვებია, რომ ერთი და იმავე მოვლენას ერთი ადამიანი დიდ აფეთქებად აღიქვამდეს, ხოლო მეორესთვის ეს ღვთის მიერ განხორციელებული შესაქმე იყოს. ეს არის ცოდნის ორი ფორმა და გადმოცემის ორი კოდი. ერთ-ერთი,რამაც უდიდესი სიხარულიმომანიჭა სწავლის პროცესში,იყო ლექციები, რომელსაცმღვდელმსახურები კითხულობდნენ. ისინისაკითხებს მეცნიერულად განიხილავდნენდა ეს მათ რწმენას არანაირდისკომფორტს არ უქმნიდა. სამწუხაროდ, ჩვენთანსრულიად სხვა ვითარებაა – ერთი მხრივ, რელიგიებიჯერ კიდევ არარის მეცნიერული შესწავლისობიექტები და, მეორე მხრივ, რელიგიურთემებში ანტისამეცნიერო დისკურსიაწამყვანი. განსაკუთრებით თვალშისაცემიაბიბლიისა თუ ყურანის, `ბუკვალურად~, გაგებისტენდენცია. ქრისტიანობაში ამაზროვნების მანერას, ევანგელიკალიზმიეწოდება, რომელიც ასევე  საფუძველიარადიკალური კრეაციონიზმისა, სამყაროსმეცნიერული ახსნის მოწინააღმდეგეიდეოლოგიისა. ამგვარი მიდგომებისრულიად მიუღებელია თეოლოგიისადა მეცნიერული ბიბლეისტიკისათვის.

ერთ პუბლიკაციაში შენ ამბობ: “პოზიცია, თითქოს მეცნიერული მეთოდებით შეიძლება დადგინდეს რწმენითი კატეგორიების ჭეშმარიტება ან მცდარობა, საკამათოდ მიმაჩნია… რწმენა წმინდად პიროვნული აქტია”. იოანე მახარებელი ამბობს: “მორწმუნეს თავის თავში აქვს მოწმობა”.

ეს პოზიცია, ჩემზე გაცილებით ადრე, უფრო მეტად მხატვრულად გამოხატა ტერტულიანემ ფრაზით: Credo, quia absurdum est. ეს პოსტულატი ქართულად რომ გავშალოთ, შემდეგნაირად ჟღერს: რწმენითი აქტის განხორციელების გარეშე ამ ყველაფრის დაჯერება აბსურდი და ალოგიკურია. იოანე მახარებლის სიტყვების არსიც ესაა. საბოლოო ჯამში, გადამწყვეტ მომენტში, ან გწამს, ან არ გწამს. ბუნებრივია ამ მომენტამდე ბევრი რამის გავლით მიდის ადამიანი, იქნება ეს ცოდნის დაგროვება, ცხოვრებისეული გამოცდილება, ჭვრეტა, თვითჩაღრმავება თუ სხვა რამ. მაგრამ შეუძლებელია, ვინმემ ღმერთის არსებობა ლაბორატორიული ცდის შედეგად დაამტკიცოს. დღესდღეობით, საქართველოში, პოპულარული მიდგომა, თითქოს მეცნიერულად მტკიცდებოდეს ყველაფერი, რაც გვწამს, უცნაური მიმართულებაა, რომელიც ადამიანებს ხშირად პირიქით, უქრობს სურვილსა და რწმენას ღვთის მიმართ. ამ მოვლენის საპასუხოდ ბევრი თავს ათეისტად ან აგნოსტიკოსად დეფინირებს (ეს უკანასკნელი დამოკიდებულება ძალიან ენათესავება აპოფატიკურ, იმავე უარყოფით მეთოდზე დამყარებულ ღვთისმეტყველებას).

შენი აზრით, როგორია ეკლესიის სოციალური როლი საქართველოში და უცხოეთში?

ეკლესიათა დამოკიდებულება სოციალური საკითხებისადმი დასავლეთში და საქართველოში ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულია. ქრისტიანული ეკლესია, დასავლური კულტურა თავიდანვე მეტ-ნაკლებად სოციალური ხასიათის იყო. ამას ალბათ ხელი იმანაც შეუწყო, რომ ეკლესიამ დასავლეთ რომის იმპერიაში სახელმწიფო ჩაანაცვლა და თავად აღმოჩნდა საკუთარი მრევლის პირისპირ. ამ ფაქტორსავე უნდა განესაზღვრა ბერ-მონაზვნული ცხოვრების, აღმოსავლურისგან განსხვავებული, სოციალურად დატვირთული ხაზით განვითარება. XII საუკუნეში ფრანცისკანულმა მოძრაობამ კიდევ უფრო გაშალა ეკლესიის სოციალური აქტივობა. მოგვიანებით, ჯერ რეფორმაციამ, შემდეგ განმანათლებლობამ, დაბოლოს, მეორე მსოფლიო ომისშემდგომმა ღირებულებათა გადაფასებამ, ეკლესიათა გარესამყაროსადმი მიმართება მთლიანდ შეცვალეს.

დასავლური ქრისტიანობის ღირებულებებში ერთ-ერთი ცენტრალური ადგილი სიცოცხლემ და ადამიანმა დაიჭირა. მივიდნენ აზრამდე, რომ ღვთის სიტყვის გავრცელება და ადამიანების ღმერთამდე მიყვანა მხოლოდ განყენებული პოზიციიდან წარმოთქმული მშრალი ქადაგეგებითა და რიტუალებით შეუძლებელია. სწორედ ამიტომ, ეკლესიათა უმრავლესობას სპეციალური მიმართულებები, ე.წ. დიაკონისური სამსახურებიც კი აქვთ, ესაა მთელი სპექტრი სოციალური ორდენების, დაწესებულებების, ფონდებისა თუ ინდივიდუალურად მოტივირებული ადამიანებისა. ხორციელდება ძალიან ბევრი სოციალური და ჰუმანიტარული პროექტი, გაიცემა სტიპენდიები, დაფინანსება, გროვდება შემოწირულობები გასაჭირში მყოფი ადამიანებისთვის.

სამწუხაროდ, სხვაგვარი აღმოჩნდა მართლმადიდებლური ეკლესიის განვითარების გზა. როგორც ინსტიტუტი, იგი ყოველთვის იაზრებდა თავის თავს სახელმწიფო აპარატის ნაწილად, ოღონდ ყოველგვარი სოციალური პასუხისმგებლობის გარეშე. მთელი შემოქმედებითი რესურსი მიმართული იყო ამა ქვეყნის ძლიერებთან ურთიერთობის გარკვევისაკენ. ორთოდოქსულ კულტურებში რიგითი ადამიანები დღემდე არ არიან ფასეულნი და საინტერესონი ეკლესიისთვის. თანამედროვე საქართველოში სწორედ ამ შუასაუკუნეების დროინდელი სოციალური კონცეპტის რეკონსტრუქციაა. ეკლესია არა თუ არ არის სოციალურად ანგაჟირებული, არამედ მთელი არსებით ეწინააღმდეგება საზოგადოებაში ამგვარი ინიციატივების გამოვლინებას. მაგალითად, იმავე გერმანიაში ლიმბურგის ეპისკოპოსმა, ეპარქიის თანხებით, შენობები ააგო, მაგრამ მრევლმა ეს ქმედება გაუმართლებლად მიიჩნია, რადგან შენობათა უმრავლესობა არასოციალური დანიშნულების იყო. საეკლესიო ქონების მიმართ ამგვარი მიდგომა ანტიქრისტიანულადაა მიჩნეული როგორც საზოგადოების, ასევე თავად ეკლესიის მიერ. ხანგრძლივი პროტესტების ფონზე, რომი იძულებული გახდა, ეპისკოპოსი გაეწვია. ავიღოთ თუნდაც ყბადაღებული ძვირადღირებული მანქანების თემა ჩვენთან. მღვდლების მიერ მათი ფლობა ხომ აშკარად მრევლის მიმართ არათანალმობის გამოხატულებაა? გასაგებია, რომ ვირით ვეღარავინ ივლის, მაგრამ ხომ არსებობს რაღაც საზღვარი, შეგნება, ბუნების გაფრთხილება, ზომიერება? ავიღოთ თუნდაც ეკლესიის დაფინანსების მოდელი. ეკლესია სთხოვს სახელმწიფოს დაფინანსებას, თითქოსდა ეს თანხა ქვეყნის მოქალაქეების მიერ გადახდილ გადასახადებს არ წარმოადგენდეს. ეკლესიათა დაფინანსების პრაქტიკა დასავლეთშიც არსებობს, მაგრამ იქ ეს პირდაპირაა დამოკიდებული მრევლის დასაქმების საკითხზე, რადგან ისინი თავიანთი ხელფასის პროცენტს იხდიან ეკლესიის სასარგებლოდ. შესაბამისად, ეკლესია ზრუნავს საზოგადოების ეკონომიკურ განვითარებაზე, დასაქმებულთა უფლებებზე, სოციალური ბალანსის შენარჩუნებასა და ა. შ. ქრისტიანული ეკლესიების მოძღვრების ერთ-ერთ უმთავრეს ნაწილს, სიკეთის კეთება, გაჭირვებულთა დახმარება, მათი ტკივილის გაზიარება და საკუთარი ქონებიდან განაწილება წარმოადგენს. ამ მიდგომის საპირისპირო სტრატეგია, რასაც საქართველოში აქვს ადგილი, ხარბად დაეგოისტურად ქონების მითვისება დამისი პირადი ფუფუნებისთვის გამოყენება იერარქიის მხრიდან, აუცილებლად მიიყვანს საზოგადოებას ეკლესიის, როგორც ინსტიტუციის სიძულვილამდე, როგორც ეს ერთხელ უკვე მოხდა მეოცე საუკუნის დასაწყისში. ღარიბი ადამიანების ნუგეშისცემა ძალიან საშური და საღვთო საქმეა. ამ ბოლო დროს ხშირად მახსენდება, გათავისუფლების თეოლოგიის მიმდევარი არგენტინელი მღვდლის, კარლოს მუჰიკას  ლოცვა: