„ახალი სკოლის მოდელი“ განათლების სისტემაში დაგეგმილი რეფორმის მნიშვნელოვანი ნაწილია. მისი მიზანია პიროვნებაზე ორიენტირებული საგანმანათლებლო გარემოს შექმნა, რომელიც მოსწავლეს 21-ე საუკუნის რეალობისთვის საჭირო ცოდნასა და უნარ-ჩვევებს მისცემს. ეს სიახლე I-IV კლასებს შეეხება, მომზადდა სასკოლო კულტურისა და მე-4 კლასის მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევების შეფასების ინსტრუმენტები.
შეფასების ინსტრუმენტები, საპილოტე რეჟიმში, უკვე გამოიცადა და დაიხვეწა. შემდეგი ეტაპია 50 სამიზნე სკოლაში არსებული საწყისი მდგომარეობის შეფასება და შესაბამისად, განვითარებაზე ორიენტირებული ცვლილებების შეტანა. სასკოლო კვლევის კულტურის შეფასება სამიზნე სკოლებში უკვე დაწყებულია. ტესტების მომზადება დასრულდა და, უახლოეს მომავალში, ამავე სკოლებში, საგნობრივი აკადემიური მიღწევებიც შეფასდება. სამიზნე სკოლებში ეს შეფასება ყოველწლიურად ჩატარდება, მისი მიზანია წინსვლის გაზომვა და საჭიროებების დადგენა სათანადო დახმარების გასაწევად. შეფასების კომპონენტს საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროსა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის წარმომადგენლები უძღვებიან.
„ახალი სკოლის მოდელის“ დანერგვისთვის პედაგოგები და სკოლები აქტიურად ემზადებიან. 50 სკოლის მხარდამჭერი ჯგუფების მომზადებაც ინტენსიურად მიმდინარეობს. განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროში დასრულდა ტრენინგები, რომლის ფარგლებშიც, მხარდამჭერი ჯგუფები გადამზადდნენ. ტრენინგი რამდენიმე მოდულისგან შედგებოდა, მომავალში მისი ჩატარება რეგიონებშიც იგეგმება.
მხარდამჭერი ჯგუფების მთავარი ამოცანაა, დაეხმარონ სკოლებს სასკოლო კლიმატისა და სწავლა-სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებაში. ისინი, I-IV კლასების პედაგოგებთან, სკოლის ბაზაზე, ქოუჩინგის პრინციპით იმუშავებენ შემდეგი ძირითადი მიმართულებებით: სასკოლო სასწავლო გეგმის განვითარება და დანერგვა; სკოლის მართვის ეფექტიანი მიდგომების განვითარება; ციფრული ტექნოლოგიების ინტეგრირება სწავლა-სწავლების პროცესში.
ტრენინგებს უძღვებოდნენ საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს სკოლამდელი და ზოგადი განათლების განვითარების დეპარტამენტის ექსპერტები და მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ტრენერები. მხარდამჭერი ჯგუფები, ეტაპობრივად, მუშაობას მათთვის შერჩეულ სკოლებში განაგრძობენ.
რას შეცვლის ახალი სკოლის მოდელი სკოლისთვის, მასწავლებლისთვის, მოსწავლისთვის? მოახდენს თუ არა სასიკეთო გარდატეხას ზოგადი განათლების სისტემაში? რით იყო საინტერესო მხარდამჭერი ჯგუფებისთვის ჩატარებული ტრენინგები? — ამ შეკითხვებით მივმართეთ ტრენინგის მონაწილე მასწავლებლებს.
„ახალი სკოლის მოდელი არ ნიშნავს იმას, რომ ყველაფერი ახალი ინერგება და აქამდე მასწავლებლებს არაფერი უკეთებიათ. ძალიან ბევრი იმუშავეს, ბევრი გააკეთეს, მაგრამ ახალი მოდელი იმით არის კარგი, რომ ამ ყველაფერს ორგანიზებულ სახეს აძლევს — რამდენიმე მიმართულება რამდენიმე ცნების სახით ყველა საგანში, რაზეც უნდა იმუშაოს მასწავლებელმა მთელი წლის განმავლობაში. მას აღარ უწევს ქაოსური მუშაობა, დღეს ეს გააკეთოს და ხვალ ის, იფიქროს იმაზე, რომელი უნარ-ჩვევა განუვითაროს მოსწავლეს, ცოდნა მისცეს თუ ტექსტი მოასწროს (ქართულის სახელმძღვანელოში იმდენი ტექსტია), იგი თავისუფლდება ამ ყველაფრისგან, იცის, რომ აქ მნიშვნელოვანი ის კი არ არის, რამდენი ტექსტიც არის ქართულის სახელმძღვანელოში, იმდენი მოასწროს, მთავარია, მოსწავლეს მისცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი, თუნდაც ის უნარ-ჩვევა, რაც მას ნებისმიერი ტექსტის წაკითხვისას გამოადგება. ლოგიკური აზროვნების თვალსაზრისითაც, ნებისმიერ საკითხზე მუშაობისას, მოსწავლეს სწორი წარმოდგენები და შეხედულებები ჩამოუყალიბოს. ასაკის მიხედვით, რამდენიმე მთავარი საკითხია ცნებების სახით გამოყოფილი, რაზეც ამ ოთხი წლის განმავლობაში მუშაობენ. მასწავლებელიც მშვიდია, თავის სასწავლო პროცესს თვითონ მართავს, მაგრამ, ამავდროულად, არ არის სისტემიდან ამოვარდნილი. ძალიან მარტივდება საგანთაშორის ინტეგრაცია, თემები და ცნებები ისე უკავშირდება ერთმანეთს, რომ მასწავლებელი ადვილად ახერხებს ერთი საკითხის სხვა საგანთან დაკავშირებას, ტრანსფერის არეალის ცალკე გამოკვეთით და ა.შ.“ — ამბობს თეა გაბისონია, თბილისის 151-ე საჯარო სკოლის პედაგოგი.
„ნებისმიერი ახალი მოდელი, განსაკუთრებით განათლებაში როცა შემოდის, რა თქმა უნდა, ეფუძნება წინარე კვლევებს, რომლებიც, თავის მხრივ, გულისხმობს კონკრეტული პრობლემების გამოკვეთას და შემდეგ მათი მოგვარებისკენ, დალაგებისკენ მიმართულ ქმედებას. უკვე წლებია, საკმაოდ კარგად გამოკვეთილია პრობლემები, ერთ-ერთი, მათ შორის, არის საკმაო დაშორება გრძელვადიან მიზნებთან — ნაცვლად იმისა, რომ მოხდეს ცოდნის ადაპტირება, ტრანსფერი ცხოვრებისეულ სიტუაციებთან და სათანადო უნარებად ჩამოყალიბება, თითქოს დაიკარგა კავშირი მიღებულ ცოდნასა და პრაქტიკულ გამოცდილებას შორის. უფრო მეტი აქცენტი დეკლარატიულ ცოდნაზე კეთდება. რა თქმა უნდა, არის მცდელობა, რომ მოსწავლეს გამოუმუშავდეს უნარები, ანუ მუშაობა პროცედურული ცოდნისკენ იყოს მიმართული და იმ მოსაზრებასაც ვეთანხმები, რომ კარგი პედაგოგები ყოველთვის, ყველა დროში ძალიან კარგად ასრულებენ თავიანთ მოვალეობას, თუმცა, ეს ახალი მიდგომა მათ ცოტა ახალ მიმართულებას აძლევს. კერძოდ რას? — სწორება იყოს გრძელვადიან მიზნებზე, არ ჩავიციკლოთ მოკლევადიან, კონკრეტულ, საგაკვეთილო ქვემიზნებზე. ამ გრძელვადიან მიზნებზე სწორებით უნდა გააქტიურდეს პირობისეული ცოდნა და დავეხმაროთ მოსწავლეს გაიაზროს მიღებული ცოდნა-უნარების ღირებულება — რაში სჭირდება, როგორ გამოიყენებს ცხოვრებაში, სად, რა ფორმით და რასთან კავშირში შეძლებს მიღებული ცოდნის რეალიზებას. როცა მოსწავლე ამ ყველაფერს გააცნობიერებს, სულ სხვა შინაგანი მოტივაცია და ინტერესი აღეძრება. — ამბობს ლია ცერცვაძე, ზურაბ ჟვანიას სახელობის სახელმწიფო ადმინისტრირების სკოლის სახელმწიფო ენის პროგრამის განვითარების კონსულტანტი (ქუთაისი). — რაც შეეხება პედაგოგებს, მათი რუტინული, ე.წ. „ქაღალდომანია“ ჩანაცვლდება წარმოსახვით, კომპლექსური გააზრებით, ისინი დაიწყებენ ფიქრს იმაზე, როგორ გააჩინონ მოსწავლეებში შინაგანი მოტივაციის, შეძენილი უნარების და გარემოსთან ადაპტირებული ცოდნის თანხვედრა, გარკვეული კომპლექსური ერთობა. მოკლედ, ახალი სკოლის მოდელმა ახალი გზა უნდა გამოაჩინოს განათლების სისტემაში, რომელიც ჭეშმარიტი შედეგებისკენ წაგვიყვანს.“
დალი ოსეფაშვილი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის იორმუღანლოს საჯარო სკოლის ქართული ენის მასწავლებელია, პროგრამის „არაქართულენოვანი სკოლების განვითარების მხარდაჭერის“ კონსულტანტ-მასწავლებელი. მისი აზრით, ახალი სკოლის მოდელი მასწავლებელს აძლევს საშუალებას, განაახლოს თავისი გამოცდილება, ცოდნა, უნარი. „ვიცით, რომ განათლება არ არის მუდმივი, ერთ ადგილას არ დგას, მუდმივად იცვლება, იზრდება, ყალიბდება. მასწავლებლებს უჩნდებათ ახალი მიდგომებისადმი საკუთარი დამოკიდებულებები, ზოგი თვითონ ქმნის კლასში რაღაც ახალს. ახალი სკოლის მოდელი მათ ამის ფორმულირების, დემონსტრირების საშუალებას მისცემს. მოსწავლეზე ორიენტირებულობა მასწავლებლის წარმატების საწინდარიც არის და მისი პროფესიონალიზმის ნიშანიცაა, როცა მის მოსწავლეს შეუძლია თავისუფლად იაზროვნოს, გამოხატოს თავისი დამოკიდებულებები, შეძლოს იმ ცნებებისა და მკვიდრი წარმოდგენების გააზრება, რასაც მასწავლებელი ასწავლის.
ერთია, რას ასწავლის მასწავლებელი და მეორეა, რას სწავლობს ბავშვი. ამ შემთხვევაში, როცა მოსწავლე იაზრებს რას და რატომ სწავლობს, როცა მასწავლებელი აგებინებს რატომ არის მნიშვნელოვანი მისთვის სწავლა, ეს უკვე გვაძლევს იმედს, რომ მომავალში, როდესაც ეს ბავშვი დაამთავრებს სკოლას, საზოგადოების სრულფასოვანი წევრი იქნება და შეძლებს ადაპტირებას იმ გარემოში, სადაც მოუწევს ყოფნა. ბავშვს სკოლიდანვე მივცემთ არჩევანის , საკუთარი აზრის ჩამოყალიბების და განმტკიცების საშუალებას, ამის წინაპირობა კი სათანადოდ მომზადებული მასწავლებელი უნდა იყოს, მუდამ გახსნილი სიახლისთვის, მზად იმისთვის, რასაც აკეთებს, მისცეს გარკვეული ფორმულირება, მიმართულება. მისი შრომა არ უნდა იყოს ცალმხრივი, მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის უნდა იყოს ტანდემი, მათ უნდა იმეგობრონ, ითანამშრომლონ. მნიშვნელოვანია, ასევე, მშობელთა ჩართულობა. ეს ჯაჭვი — მშობელი-ბავშვი-მასწავლებელი — ისე უნდა აეწყოს, რომ ამ სამ რგოლს შორის მუდმივი კომუნიკაცია იყოს.
გრძელვადიანი მიზნები ერთგვარი ბაზაა, როგორ მოემზადოს მოსწავლე სხვა საფეხურზე გადასვლისთვის, იქნება ეს სასკოლო საფეხური თუ ცხოვრებაში დამოუკიდებლად გასვლის საფეხური. ეს არის ახალი მოდელის მთავარი პრინციპი, ფაქტობრივად, ამაზეა აგებული მოდელი და ჩვენც სწორედ ამაში შევუწყობთ ხელს მასწავლებლებს. პროგრამის ექსპერტები არ ვასწავლით, არ ვახვევთ თავს რაღაც იდეებსა და აზრებს, უბრალოდ, სწორ მიმართულებას ვაძლევთ იმ ქმედებებს, რასაც მასწავლებლები საგაკვეთილო პროცესში ახორციელებენ. მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლე არ იყოს პასიური მსმენელი და სკოლაში მოვალეობის მოხდის მიზნით არ დადიოდეს — მომცეს დავალება და შევასრულე. მთავარია, რატომ დაწერა ეს დავალება, რატომ ისწავლა ეს გაკვეთილი და რაში გამოიყენებს, ეს უნდა ჰქონდეს გააზრებული. როცა მასწავლებელი ამას მიიტანს მოსწავლემდე, რა თქმა უნდა, შედეგი უკეთესი გვექნება. ზუსტად ეს არის შედეგზე ორიენტირებული, მოსწავლის ინტერესების და შესაძლებლობების გათვალისწინებით მიღებული ცოდნა და გამოცდილება.“ — ამბობს დალი ოსეფაშვილი.
ოზურგეთის პირველი საჯარო სკოლის პედაგოგ მაია მეგრელიშვილს მიაჩნია, რომ ახალი სკოლის მოდელის ერთ-ერთი პლუსი ის იქნება, რომ მასწავლებლებს აღარ მოუწევთ ყოველდღიური გეგმების წერა. გაიწერება გრძელვადიანი მიზნები — რა უნდა აკეთოს მასწავლებელმა ერთი საფეხურის განმავლობაში, რა მიზანს მიაღწიოს, რა შედეგზე გავიდეს მოსწავლე, „ეს არის მთავარი. აუცილებელია, ყოველი ახალი ცოდნა ძველ ცოდნაზე დაშენდეს, კონსტრუქტივისტული ცოდნის მიცემაა მთავარი“.
განვლილი პილოტირების და ტრენინგების ერთგვარი შემაჯამებელი შეფასება ვთხოვეთ ეროვნული სასწავლო გეგმების დეპარტამენტის სამოქალაქო განათლების ექსპერტს ნიკო სილაგაძეს. მან გვითხრა, რომ 150-ე სკოლაში, რეალურად, ახალი მიდგომის განსახორციელებლად საჭირო რესურსების დახვეწა-განვითარების პილოტირება განხორციელდა, რომლის მიმდინარეობისას, ბევრი რამ შეიცვალა.
„სულ ცოტა, სამჯერ მაინც შეიცვალა და არსობრივად დაიხვეწა ის ძირითადი ინსტრუმენტები, რომელიც ახლა სამუშაოდ გვაქვს აღებული. პილოტირებამ ისიც აჩვენა, რომ თვისებრივად და არსობრივად არაფერი შეცვლილა. ყველაზე მთავარი კითხვაა, როგორ შეძლოს მასწავლებელმა მოსწავლეებამდე მთავარი მიზნების უფრო გასაგებად და საინტერესოდ მიტანა. სწორედ ამ მხრივ მოხდა სამუშაო ინსტრუმენტების დახვეწა არსობრივად. ამ რეფორმის არსი ეროვნული სასწავლო გეგმის დანერგვაა, რაც გულისხმობს შემდეგს: ეროვნულ სასწავლო გეგმაში ჩამოყალიბებულია მიზნები საგნების მიხედვით, ანუ ესგ არ არის საკითხების ჩამონათვალი, მიზნების ჩამონათვალია. იდეაში, რამდენი სკოლაც არის, ამ მიზნების მიღწევის იმდენი გზა უნდა იყოს.“ — ამბობს ნიკო სილაგაძე.
სწორედ ამ მიზნით მომზადდა შუალედური დოკუმენტები, რომლებიც სკოლებს სასკოლო კურიკულუმების აგებაში მოეხმარება. შუალედური დოკუმენტები მასწავლებელს შემოქმედებითი თავისუფლების ათვისებაშიც დაეხმარება და პასუხს გასცემს მთავარ კითხვაზე — როგორ დავგეგმო სასწავლო გეგმა და როგორ ვაქციო ის ჩემი სკოლის გამოცდილების ამსახველად. ამ დოკუმენტების ძირითადი არსი და მიზანი ეს არის. გზამკვლევები პედაგოგებს მეთოდოლიგიურ და შინაარსობრივ რეკომენდაციებს სთავაზობს.
განათლების ექსპერტს მიაჩნია, რომ ამ რეფორმის ორიგინალობა უფრო მიდგომებშია, ვიდრე მიზნებში. განათლების სისტემაში გატარებულ ყველა რეფორმას, მათ შორის ახალი სკოლის მოდელსაც, ორი ძირითადი მიზანი აქვს: ერთი, რომ სწავლა-სწავლების ხარისხი გაუმჯობესდეს და მეორე, სკოლაში შეიქმნას გარემო, რომელიც კარგი ადამიანისა და მოქალაქის აღზრდას შეუწყობს ხელს. განსხვავება მიდგომებშია — ამ შემთხვევაში, აქცენტი არ კეთდება ტრენინგებზე, სახელმძღვანელოებზე და სხვ. სკოლაში მიდის ოთხკაციანი ჯგუფი, რომელიც ადგილზე, მასწავლებლებთან ერთად, შეისწავლის არსებულ პრობლემებს და ცდილობს დაეხმაროს მათ გადაჭრაში. მხარდამჭერი ჯგუფი ეროვნული სასწავლო გეგმის დანერგვის ინსტრუმენტების პრაქტიკაში განხორციელებაზე სკოლის კოლექტივთან ერთად მუშაობს, ყალიბდება ერთიანი გუნდი.
„მხარდამჭერ ჯგუფში შედიან: ერთი — სასწავლო კურიკულუმის დანერგვის ექსპერტი (რომელთა გადამზადებაც მოხდა ტრენინგებზე); მეორე — სტუდენტი, რომელიც ექსპერტის ასისტენტი და თანაშემწე იქნება ამ პროცესში; მესამე — ტექნოლოგიების სპეციალისტი, რომელიც მასწავლებლებს ტექნოლოგიების გამოყენებასა და დანერგვაში დაეხმარება; მეოთხე — ლიდერობის ექსპერტი, რომელიც სკოლის ადმინისტრაციასთან იმუშავებს. ჯამში, ოთხივე სკოლის გარდაქმნას და იმ მიზნების მიღწევას ემსახურება, რომელიც ეროვნულ სასწავლო გეგმებშია დასახული. ჯგუფის წევრობის მსურველი ბევრია და ტრენინგებიც იმიტომ ტარდება, რომ მათ შორის საუკეთესოები შეარჩიოს.“ — ამბობს ნიკო სილაგაძე.
„ახალი სკოლის მოდელის“ დანერგვა ხუთწლიან პროცესს მოიაზრებს, რომელშიც, ამ ეტაპზე, 50 სკოლაა ჩართული, სექტემბრიდან კიდევ 100 სკოლა დაემატება, საბოლოოდ კი, პროცესმა საქართველოს ყველა სკოლა უნდა მოიცვას.
ლალი თვალაბეიშვილი
