– შარშან რთულ პირობებში მოგიწიათ გამოცდების ჩატარება, 2020 წელს მიღებული გამოცდილება უდავოდ დაგეხმარებათ 2021 წლის ეროვნული გამოცდების ჩატარებაში. დაშვებული იყო, ალბათ, შეცდომებიც, რომლებიც წელს გაითვალისწინეთ და გამოასწორეთ.
– შარშან, რა თქმა უნდა, რთულ პირობებში მოგვიწია როგორც ერთიანი ეროვნული, ასევე სხვა გამოცდების ჩატარება. არა მარტო ჩვენ, მთელი ქვეყანა იყო ამ რეჟიმში და ძალიან ბევრი ვიმუშავეთ, სხვადასხვა უწყებასთან ერთად, რომ ეს პროცესი კარგად წარმართულიყო. ბევრი კითხვის ნიშანი იყო იმასთან დაკავშირებით, საერთოდ ჩატარდებოდა თუ არა გამოცდები, რა ფორმით ჩატარდებოდა და მოახერხებდნენ თუ არა აბიტურიენტები უნივერსიტეტებში სწავლის გაგრძელებას ერთიანი ეროვნული გამოცდების საშუალებით. საბედნიეროდ, ეს მოხერხდა და შეიძლება ითქვას, რომ გამოცდები სამაგალითოდ ჩატარდა _ იყო უზარმაზარი თავყრილობა, რომელიც არ იქცა ინფექციის გავრცელების წყაროდ, რაც მართლა ძალიან დიდი მიღწევა იყო. ჩვენი უპირველესი საფიქრალი ყოველთვის, რა თქმა უნდა, ის არის, რომ აბიტურიენტებს ისეთი კომფორტული გარემო შევუქმნათ, უკეთ შეძლონ თავიანთი ცოდნისა და უნარების გამომჟღავნება, სათანადოდ შევაფასოთ თითოეულის აკადემიური მზაობა, თუმცა მინდა აქვე აღვნიშნო, რომ თითქმის იმავე მნიშვნელობის (თუ უფრო მეტი არა) იყო მათ უსაფრთხოებასა და ჯანმრთელობაზე ზრუნვა, მათი დაცვა შესაძლო დაინფიცირებისაგან.
რაც შეეხება იმას, თუ როგორ გამოგვადგება შარშანდელი გამოცდილება წელს, მინდა ვთქვა, რომ შარშან, როდესაც ჩვენ კოვიდინფიცირებული აბიტურიენტი გვყავდა, ფაქტობრივად, ფორსმაჟორში მოგვიწია მისთვის გამოცდის კლინიკაში ჩატარება, რაც უდიდესი გამოწვევა იყო როგორც ჩვენთვის, ასევე იმ ადამიანებისთვის, ვინც კლინიკაში დაგვეხმარა და საგამოცდო სივრცე მოგვიწყო. ეს გამოცდა მთელი რიგი პროცედურების დაცვით უნდა ჩაგვეტარებინა და უზრუნველგვეყო, რომ ინფიცირებული აბიტურიენტი ზუსტად იმავე პირობებში ყოფილიყო, რა პირობებშიც ყველა დანარჩენი. მე პირადად ვიყავი ჩართული, ჩემს რამდენიმე თანამშრომელთან ერთად, კლინიკაში ჩატარებული ტესტირების პროცესში.
ასეთი ორი აბიტურიენტი გვყავდა. პირველის შესახებ თითქმის ყველასთვის ცნობილი გახდა, შესაბამისად, საზოგადოებრივი ინტერესიც საკმაოდ მაღალი იყო. მეორე კოვიდინფიცირებული აბიტურიენტი დაახლოებით ერთი კვირის ინტერვალით დაგვემატა. მასთან მიმართებაში უკვე არსებული გამოცდილებით ვისარგებლეთ და ისე ჩავუტარეთ გამოცდა, როგორც პირველ ინფიცირებულ აპლიკანტს. თუმცა ეს საკმაოდ რთულად შესასრულებელი იყო. წარმოიდგინეთ, ერთი აბიტურიენტისთვის გამოცდა ყველა იმ წესის დაცვით უნდა ჩაგვეტარებინა, რომელთა გათვალისწინებაც აუცილებელია ერთიან ეროვნულ გამოცდებზე. ცენტრის ყველა მნიშვნელოვანი რგოლის თანამშრომელი, რომლებიც სხვადასხვა მიმართულებით კურირებდნენ გამოცდას, ვიყავით იქ, რათა ნებისმიერი მცირე ხარვეზიც კი თავიდან აგვეცილებინა. სხვანაირად შეუძლებელი იქნებოდა კლინიკაში გამოცდების წარამატებით ჩატარება. მართალია, ეს საკმაოდ რთული პროცესი იყო, მაგრამ კარგად გავართვით თავი.
რა ვისწავლეთ იმ გამოცდილებიდან? ვისწავლეთ ის, რომ თუ ასეთი აბიტურიენტი გვეყოლება არა ერთი და ორი, არამედ 10, 20 ან 30, ჩვენ ვერ შევძლებთ გამოცდის კლინიკაში ჩატარებას. შესაბამისად, წელს მეტი დრო გვაქვს დავგეგმოთ, რა გზას მივმართოთ ასეთ შემთხვევაში. ვფიქრობ, სხვანაირად გადავჭრით ამ პრობლემას, სხვაგვარად უზრუნველვყოფთ კოვიდინფიცირებული აპლიკანტებისთვის საგამოცდო პირობებს, რა თქმა უნდა, თუკი მათ ჯანმრთელობის მდგომარეობა მისცემს ამის საშუალებას და ისინი შეძლებენ ტესტირებაში ჩართვას. ამაზე ჯერ კიდევ ვმუშაობთ და დეტალები მოგვიანებით გახდება ცნობილი. კიდევ რა ვისწავლეთ ამ გამოცდილებიდან? მნიშვნელოვანია, რომ აბიტურიენტებიც და სხვა გამოსაცდელებიც (მასწავლებლები, საგრანტო კონკურსის მონაწილეები და სხვ.) ძალიან დაგვეხმარნენ. სიმართლე გითხრათ, ძალიან გვეშინოდა, რომ აბიტურიენტები დისტანციას არ დაიცავდნენ და ა.შ. არსებობდა იმის საშიშროება, რომ ძალიან გახანგრძლივებულიყო სარეგისტრაციო პროცესი, რადგან ბევრი პროცედურა იყო გასავლელი. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ აბიტურიენტები და სხვა აპლიკანტები ამ მხრივ ძალიან დაგვეხმარნენ. თითოეულს გაცნობიერებული ჰქონდა არსებული ვითარება და ერთმანეთზე ზრუნვა. ცხადად გამოჩნდა, რომ მათი პასუხისმგებლობა ძალიან მაღალი იყო და დიდი იმედი მაქვს, წლევანდელ გამოცდებზეც ასე იქნება.
– გადავიდეთ წლევანდელ გამოცდებზე. რა იცვლება, რა სიახლე ელით აბიტურიენტებს როგორც შინაარსობრივ, ასევე ტექნიკურ ნაწილში?
– შინაარსობრივი ცვლილება მხოლოდ რამდენიმე საგანს (მათემატიკა, ფიზიკა, ქიმია) შეეხო და ეს არის ტესტირების დროის ნახევარი საათით შემცირება. ტესტირების დრო იმ საგნებში შევამცირეთ, რომლებშიც ეს შესაძლებელი იყო ისე, რომ არ შემოგვეტანა ახალი, უცხო დავალების ტიპები და არ გაგვერთულებინა აბიტურიენტისთვის საგამოცდო პროცესი. ერთი და იმავე ტიპის რამდენიმე დავალება იყო და მათი რაოდენობა შემცირდა. ჩვენ ეს ისე გავაკეთეთ, რომ ტექსტის სანდოობას და ვალიდურობას საფრთხე არ შექმნოდა. მასწავლებლების შემთხვევაშიც, 5-საათიანი გამოცდები, უმეტესწილად, 4 საათამდე შემცირდა, შესაბამისად, აქაც გარკვეული დავალებები მოაკლდა, რაც, ვფიქრობ, შეამსუბუქებს საგამოცდო პროცესს.
საგამოცდო მოდელს რაც შეეხება, სიახლე არ გვაქვს, ისევ 3 სავალდებულო გამოცდაა აბიტურიენტების დიდი უმრავლესობისთვის – ქართულის და უცხოური ენის გარდა, მესამე ან მათემატიკაა, ან ისტორია, ან პროგრამის მიხედვით აბიტურიენტს ორივეს ჩაბარება შეუძლია, შემდეგ კი, სადაც უკეთესი შედეგი ექნება, იმ შედეგით ჩაირიცხება და გრანტსაც უკეთესი შედეგით მოიპოვებს. ზოგიერთი პროგრამა მე-4 საგანსაც ითხოვს, თუმცა იშვიათად. ასეთი პროგრამა ბევრი არ არის. ამიტომ უმეტესობას 3 გამოცდის ჩაბარება მოუწევს. მე-4 გამოცდა შეიძლება იყოს: უნარები, გეოგრაფია, ლიტერატურა, ფიზიკა და ა. შ. აბიტურიენტი ვალდებულია, ჩააბაროს ეს მე-4 გამოცდა იმ კონკრეტული პროგრამისთვის, წინააღმდეგ შემთხვევაში, 3 გამოცდით ვერ ჩაირიცხება იქ, სადაც მეოთხე საგნის მოთხოვნაა. რა თქმა უნდა, აბიტურიენტისთვის მეტი შრომაა, როცა პროგრამა მე-4 გამოცდასაც ითხოვს, თუმცა, იმავდროულად, გრანტის მოპოვების შანსებიც ეზრდება.
ხშირად გვეკითხებიან _-თუ 4 გამოცდას ვაბარებ, როგორ ხდება საგრანტო ქულის დაანგარიშება? ამას ხშირად ვხსნით, მაგრამ კიდევ ერთხელ განვმარტავ – ქართული და უცხოური ენა ყველასთვის სავალდებულოა, მესამე ან ისტორია, ან მათემატიკაა. ვთქვათ, ჩემთვის მათემატიკაა სავალდებულო იმიტომ, რომ ვაბარებ, მაგალითად, საინჟინროზე, მეოთხე შეიძლება იყოს ფიზიკა. ამ შემთხვევაში, პირველად ჩემი საგრანტო ქულა ასე გამოითვლება – ქართული, უცხოური ენა და მათემატიკა; მეორედ – ქართული, უცხოური ენა და მეოთხე გამოცდა, ვთქვათ, ფიზიკა; აღებული ორი შედეგიდან აბიტურიენტის ის შედეგი გამოიყენება, რომლითაც უფრო მეტ გრანტს მოიპოვებს, შესაბამისად, მას დაფინანსების მოპოვების ორმაგი შანსი აქვს (შეიძლება მათემატიკით ვერ მოიპოვოს, მაგრამ მოიპოვოს ფიზიკით). ამ მხრივ, ოთხი გამოცდის ჩაბარებას უპირატესობა აქვს.
სამედიცინოზე, ჯანდაცვის ყველა მიმართულებით, 4 გამოცდაა ჩასაბარებელი. აქ, ქართულისა და უცხოური ენის შემდეგ, მესამეა ბიოლოგია და მეოთხე შეუძლიათ აირჩიონ – ფიზიკა, მათემატიკა ან ქიმია. აქაც იგივე წესი მოქმედებს და აბიტურიენტს ორი შანსი აქვს (მიუხედავად იმისა, რომ წინასწარ არის ეს ყველაფერი განსაზღვრული), ერთ საგრანტო კონკურსში ქართული-უცხოური ენა- ბიოლოგიით შეუძლია მონაწილეობა და მეორეში – ქართული-უცხოური ენა+მე-4 საგანი, რომელსაც აირჩევს – ფიზიკა, მათემატიკა, ქიმია. თუ ვინმემ, ამ სამი არჩევანიდან, სამივეს ჩაბარება მოინდომა (რისი უფლებაც აქვს), რამდენ დამატებით საგანსაც ჩააბარებს, იმდენივე შანსი ეძლევა საგრანტო კონკურსისთვის იმიტომ, რომ თითოეულ ამ საგანს დაფინანსების თავისი კალათა აქვს.
სხვა ცვლილება ფორმატში დაგეგმილი არ არის.
– დღეს, როცა პირისპირ კონტაქტი შეუძლებელია, როგორ მიმდინარეობს ტრადიციული შეხვედრები აბიტურიენტებთან?
– ბუნებრივია, აბიტურიენტებს ბევრი შეკითხვა უჩნდებათ. ამიტომ, ყოველ ოთხშაბათს, ღია კარის დღეების ფარგლებში, მათ ონლაინ ვხვდებით. ამ შეხვედრებზე ისინი ძალიან დეტალურად სვამენ მათთვის საინტერესო კითხვებს. ამ პროცესში ყველა დარგობრივი სპეციალისტია ჩართული და ვცდილობთ, მაქსიმალურად ამომწურავი პასუხები გავცეთ. მიუხედავად იმისა, რომ ვეღარ ვახერხებთ რეგიონებში სიარულს და აბიტურიენტებთან პირისპირ შეხვედრას, შემიძლია ვთქვა, რომ არანაკლებ ეფექტურია ონლაინ შეხვედრები. ადრე, როცა რეგიონებში შეხვედრებზე დავდიოდით, შეიძლება, ყოველ ჯერზე ყველა სპეციალისტი ვერ წამოსულიყო, ახლა კი, ყველა ჩართულია და აბიტურიენტებს ყველა საგანთან დაკავშირებით შეუძლიათ ამომწურავი ინფორმაციის მიღება, ასევე საგამოცდო პროცედურებზე. ღია კარის დღეებზე აბიტურიენტები საკმაოდ აქტიურები არიან, განსაკუთრებით რეგიონები, აქამდე ყველაზე აქტიურები სამეგრელო-ზემო სვანეთისა და იმერეთის აბიტურიენტები იყვნენ, ბევრი საინტერესო კითხვაც შემოვიდა მათგან. ამ მხრივ, თბილისი უფრო პასიურია და მოვუწოდებთ თბილისელ აბიტურიენტებს, გააქტიურდნენ. მათი პასიურობის მიზეზი შეიძლება ისიც არის, რომ უფრო მეტად მიუწვდებათ ხელი ინფორმაციაზე და ღია კარის დღეები მათთვის შეიძლება იმდენად მნიშვნელოვანი არ იყოს. თუმცა, ვფიქრობ, რომ ონლაინ შეხვედრებზე იმდენი კითხვა დაისმება, რომ მათთვისაც მნიშვნელოვანი იქნება, თუ გაეცნობიან ამ ინფორმაციას.
ბევრი კითხვა დაგვიგროვდა და გადავწყვიტეთ, გამოგვექვეყნებინა „ასი კითხვა აბიტურიენტებისგან“. თუ რომელიმე აბიტურიენტი შეხვედრებს ვერ დაესწრო, მას შეუძლია ამ კითხვებს ჩახედოს და ძებნის ღილაკის საშუალებით კონკრეტულ კითხვაზე კონკრეტული პასუხი ნახოს. ასევე, ნებისმიერ დროს შეუძლია დაგვიკავშირდეს ჩვენს ფეისბუკგვერდზე და ასე მიიღოს მისთვის საინტერესო კითხვებზე პასუხები.
– ხომ არ არის ცვლილება საგამოცდო პროცედურებში? სად და რამდენი საგამოცდო ცენტრი გაიხსნება?
– საგამოცდო ცენტრების რაოდენობას ზუსტად მას შემდეგ განვსაზღვრავთ, რაც გვეცოდინება, რამდენი აბიტურიენტი დარეგისტრირდება, რამდენი მასწავლებელი თუ სხვ. ამის მიხედვით იგეგმება, სად და როგორ განთავსდებიან აპლიკანტები.
საგამოცდო პროცედურებში ცვლილება შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეპიდვითარება შეიცვალა და დამატებით დაგვჭირდა უსაფრთხოების ზომების მიღება. ჯანდაცვის სამინისტრო იმ პერიოდისთვის გადახედავს შარშანდელ რეკომენდაციებს და თუ საჭიროდ ჩათვლის, შეცვლის. იმედი მაქვს, ამ მიმართულებით რადიკალური ცვლილება არ იქნება საჭირო და არ ვიქნებით იმაზე უარეს მდგომარეობაში, ვიდრე შარშან ვიყავით.
– როგორც შარშანდელმა გამოცდილებამ აჩვენა, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებმა აბიტურიენტებმა ვერ შეძლეს გამოცდების ჩასაბარებლად გადმოსვლა, შეიძლება წელსაც ანალოგიური შეზღუდვა ამოქმედდეს, ამ შემთხვევაში რა იგეგმება?
– მოგეხსენებათ, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო ამტკიცებს ერთიანი ეროვნული გამოცდების გარეშე იმ პირთა ჩარიცხვის წესს, რომლებიც ბოლო ორი წლის განმავლობაში სწავლობდნენ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე და აქვთ ზოგადი განათლების დამადასტურებელი დოკუმენტი. ასე რომ, თუ ეს პირები დარეგისტრირდებიან, მაგრამ ვერ შეძლებენ ერთიან ეროვნულ გამოცდებში მონაწილეობას, შესაძლებელია მათ მიეცეთ სწავლის გაგრძელების უფლება.
– დაბოლოს, რას გვეტყვით ერთიანი ეროვნული გამოცდების მოდელის შესაძლო ცვლილებაზე, რაზეც განათლების მინისტრმა პარლამენტის გაერთიანებული კომიტეტების წინაშე სიტყვით გამოსვლისას ისაუბრა.
– 2-3 წლის წინ ჩვენ გავაკეთეთ ერთიანი ეროვნული გამოცდების შეფასება _ როგორ დაიწყო და რა მიზნებს მიაღწია, არის თუ არა პრობლემები. ჩატარებულმა კვლევამ ნათლად აჩვენა ის წარმატებებიც, რომლებიც აქვს ამ სისტემას და ის გამოწვევებიც, რაც შეიძლება ჰქონდეს. ზოგადად, შეუძლებელია, ნებისმიერი სისტემა არსებობდეს წლების განმავლობაში და არ საჭიროებდეს ცვლილებას. ყველაფერი იცვლება, არა მარტო საგანმანათლებლო სისტემა. ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ შეფასებისა და უმაღლესში მიღების ეს სისტემაც, ყოველ წელს თუ არა, დროთა განმავლობაში დაიხვეწოს და გახდეს უფრო რელევანტური. როგორც კვლევები აჩვენებს, ერთიან ეროვნულ გამოცდებს ძალიან მაღალი საზოგადოებრივი ნდობა და მხარდაჭერა აქვს. შესაბამისად, ნებისმიერი ცვლილება, მით უმეტეს, თუ ეს იქნება მნიშვნელოვანი ცვლილება ეროვნული გამოცდების მოდელში, უმაღლესში მისაღები სისტემის მოდელში, კარგად უნდა ჩამოვაყალიბოთ _ უნდა მომზადდეს კონცეფცია, ჩაერთონ დაინტერესებული მხარეები და ეს ისეთი ცვლილება უნდა იყოს, რომელიც საზოგადოების მაღალი მხარდაჭერით ისარგებლებს და ისეთივე ნდობა ექნება, როგორიც დღეს აქვს ერთიან ეროვნულ გამოცდებს. რა თქმა უნდა, ეს მარტივი არ არის, ბევრი მუშაობაა საჭირო, რისთვისაც ჩვენ მზად ვართ და როდესაც საჭირო იქნება ამ მიმართულებით გააქტიურება, რა თქმა უნდა, ჩავერთვებით.
ზოგადად, შემიძლია ვთქვა, რომ გამოცდები ამ ეტაპზე მკაცრად ცენტრალიზებულია და უნივერსიტეტების როლი მინიმალურია ამ მისაღებ სისტემაში. რა თქმა უნდა, სამომავლოდ, შეიძლება, რომ სისტემა უფრო მოქნილი, მეტად დეცენტრალიზებული და შეფასების კრიტერიუმებიც უფრო მრავალფეროვანი გახდეს, თუმცა, ეს, რა თქმა უნდა, სამომავლო პერსპექტივაა.
ესაუბრა ლალი თვალაბეიშვილი
