ლიკა კორძაია
სსიპ ქ ფოთის ილია ჭავჭავაძის სახ. №5 საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მოწვეული მასწავლებელი
ალბათ ყველა მოზარდის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როდესაც სამყაროს მიმართ უნდობლობა უჩნდება, უცხოვდება მეგობრებისა და ოჯახის წევრების მიმართ და ჰგონია, რომ მისი ადგილი, იმ კონკრეტულ ადგილას კი არა, საერთოდ პლანეტაზე არაა…
სწორედ ამგვარი ფიქრები და განცდები მაწუხებდა 13-14 წლის მოზარდს და ერთადერთი, რამაც გადამარჩინა, ყველა გაგებით, იყო – წერა! ზოგადად, წერა ძალიან მიყვარდა, ხშირად ვქმნიდი ლექსებსა და ჩანახატებს, მაგრამ მიმართულება არ მქონდა, ყოველი ჩემი მცდელობა, დამეწერა რაღაც ახალი და ღირებული, რაც ჩემს მდგომარეობას შეამსუბუქებდა, იმით მთავრდებოდა, რომ კიდევ უფრო მძიმე დეპრესია მიპყრობდა და ვგრძნობდი, თუ რა ღრმად ვეფლობოდი პესიმიზმის მორევში… სწორედ ამ დროს გამოჩნდა ჩემი დამრიგებელი, ჩემი ქართულის მასწავლებელი, რომელიც, რაღაც სასწაულებრივი ძალით, თითქოს გულთმისანივით იხედებოდა ჩემს გულში, გრძნობდა იმ მომენტში რა მიჭირდა, მაწუხებდა და ისეთ თემებს გვაძლევდა დასაწერად, რომლებიც სრულიად მცლიდა, მათავისუფლებდა ნეგატივისგან და, მომდევნო დავალებამდე, პეპელასავით მსუბუქი და თავისუფალი ვიყავი ხოლმე…
…და, აი, გავიდა ამდენი წელი და დღეს, თავად მასწავლებელმა, საკუთარ თავზე ავიღე და მოვირგე მასწავლებელ-ფსიქოლოგის როლი, რომლის მთავარი იარაღი, დეპრესიასთან ბრძოლაში, არის მედიკამენტი, სახელად – წერა.
ზოგადად, ნებისმიერ სფეროში წარმატების მისაღწევად, ადამიანის ფსიქოლოგია რომ კარგად უნდა გვესმოდეს, ამაზე ალბათ ერთხმად ვთანხმდებით და ახლა წარმოიდგინეთ, მასწავლებლის შემთხვევაში, საჭირო კი არა, აუცილებელიც კია. ჩვენი თითოეული აღსაზრდელი ხომ პოტენციური პაციენტია, თავისი ასაკისათვის დამახასიათებელი მეამბოხე, აბობოქრებული სულითა და მშფოთვარე, ცეცხლივით აგიზგიზებული ეგოთი, რომელსაც სულის შებერვა და განელება სჭირდება, ოღონდ ეს ისე მოხერხებულად და დელიკატურად უნდა მოხდეს, რომ ამ პროცესში ბავშვი არ ჩაქრეს. მასწავლებლის ვალია, აგიზგიზებული ხანძარი იმ სასიამოვნო კოცონად გადააქციოს, რომელიც მხოლოდ ათბობს და ანათებს.
და რა უნდა ქნას ამ დროს მასწავლებელმა, რომელიც ყველა საშუალებით ცდილობს, მოზარდთან კომუნიკაცია დაამყაროს, ხან მარჯვნიდან შემოუვლის და ხანაც — მარცხნიდან, მაგრამ მოსწავლე ცხრაკლიტულით დაკეტილი სკივრივითაა, რომლის გასაღებიც სადღაც ოკეანის ფსკერზე გდია:
„და ჯერ იქ ჩასვლა კაცთაგან,
არავის გაუბედნია“…
თუმცა, ყველა ჭკვიან ხელოსანს აქვს შემონახული გასაღების ერთი სათადარიგო ასლი, რომელსაც მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში გამოაჩენს ხოლმე და მეც, ერთი ასეთი ასლთაგანის მფლობელმა, გადავწყვიტე, ამ სკივრის გაღება და შიგ ჩაჭყეტა მეცადა.
გასაღები სახელად – „წერა“
იმისათვის, რომ ბავშვს დავეხმაროთ, თავდაპირველად, ის უნდა დავინახოთ! უნდა ჩავწვდეთ მის სულიერ სამყაროს, შევქმნათ ზოგადი ფსიქოპორტრეტი, რომელიც შემდეგ ეტაპებზე, მასთან კომუნიკაციისას, გზამკვლევივით იქნება.
თავიდან დიდი სიფრთხილით უნდა შევარჩიოთ თემები, რომლებსაც მოსწავლეს მივცემთ საწერად (რა თქმა უნდა, მის ასაკს უნდა შეესაბამებოდეს). უნდა იყოს ზოგადი, კონკრეტული ნაწარმოებიდან გამომდინარე და არამც და არამც პირადული. არ უნდა აფორიაქებდეს ახალგაზრდას იმ თვალსაზრისით, რომ მას ამ თემაში რაიმე ინტიმურზე მოუწევს საუბარი. თავდაპირველად, შეიძლება დავიწყოთ მსუბუქად, რომელიმე პერსონაჟის დახასიათებით. შემდეგი ეტაპი – პარალელის გავლება საკუთარ თავთან: „რა საერთოს ხედავ შენსა და ამ პერსონაჟს შორის?“, „რით განსხვავდებით ერთმანეთისაგან?“… მოსწავლეც ნელ-ნელა, დიდი სიფრთხილით (რაც, ბუნებრივია, უნდობლობითაა გამოწვეული) იწყებს თავის თავზე ძუნწად საუბარს და აღშფოთებული აღნიშნავს, რომ მასსა და „ოთარაანთ ქვრივის“ კესოს შორის არავითარი მსგავსება არაა, რადგან ის, მისგან განსხვავებით, მეტად ჰუმანური არსებაა და მისთვის კატეგორიულად მიუღებელია ადამიანების კლასებად დაყოფა… (ჰმ!.. როგორც ჩანს, ცოტა ფიცხი და ფეთქებადია, რადგან მასში ბრაზი გამოიწვია კესოს დამოკიდებულებამ გლეხკაცობის მიმართ). მორჩა! პირველი ნაბიჯი გადადგმულია, ტყვიაგაუმტარ, დაბურულ მინას, რომლის იქითაც ულამაზესი ბუნების პეიზაჟია (თუმცა არ ჩანს), ერთი პაწაწინა ბზარი გაუჩნდა და ჩვენი მიზანი კი, ამ მინის სრულად ჩამომსხვრევაა…
შემდეგ მოდის ეტაპი: „შენ რას გააკეთებდი მის ადგილას?“, „როგორ მოიქცეოდი?“ და, აი, აქ უკვე, მოსწავლეს ეძლევა შესაძლებლობა, მთელი თავისი ფანტაზია მოიშველიოს და თავი ისეთ სიტუაციებში წარმოიდგინოს, რომლებიც ამჟამად მისთვის უცხო და უჩვეულოა. აი, რა არის ლიტერატურის მიზანი და დანიშნულება – თემის წერა, აბსტრაქტულად, გამოგვცდის ხოლმე იმ მდგომარეობაში, რომელშიც ჩვენი თავი, ალბათ, არასოდეს წარმოგვედგინა და საუკეთესო მეგობარიც, ვფიქრობ, მხოლოდ ქართულის გაკვეთილზე შეგიძლია გამოსცადო, რადგან ამ დროს ღრმად შეიცნობ მის მსოფლმხედველობას, აზროვნების დიაპაზონსა და დამოკიდებულებას, სიყვარულის, მეგობრობის, ერთგულებისა თუ სხვა გრძნობათა მიმართ…
ყველაზე მთავარი მოსწავლის ნდობის მოპოვებაა, რაც აუცილებლად მოვა, ოღონდ არა ერთბაშად, არამედ ნელა და რთულად. თუმცა, დამერწმუნეთ, ერთხელ მოპოვებული ნდობა დასაბამი იქნება თქვენი მომავალი მჭიდრო სულიერი კავშირისა. თუკი მოსწავლეს არ უნდა აუდიტორიისათვის თემის ხმამაღლა წაკითხვა და გვთხოვს, მხოლოდ ჩვენ წავიკითხოთ ჩუმად, ნუ გავუძალიანდებით, დაე, წავიკითხოთ ჩუმად და ნუ გავუჩენთ იმის განცდას, რომ მის სულში ვიღაც ხელებს აფათურებს და სურს, სააშკარაოზე გამოიტანოს მისი გონების ლაბირინთებში ჩახლართული ფიქრები, ობობას ქსელივით რომ მოსდებია მთელ სხეულს.
უმთავრესი და აუცილებელიც კია პირადი, ინდივიდუალური კომუნიკაცია მოზარდთან. საბედნიეროდ, 21-ე საუკუნე და თანამედროვე ტექნოლოგიები მარტივად გვაძლევს იმის საშუალებას, რომ ვირტუალურ სივრცეში ვეკონტაქტოთ მოსწავლეს. ეს პროცესი კათოლიკურ ეკლესიაში აღსარების ჩაბარების პროცესს მაგონებს რაღაცით, როცა მღვდელსა და აღმსარებელს შორის კედელია აღმართული და მათი დამაკავშირებელი მხოლოდ პაწაწინა სარკმელია, რომელიც სირცხვილის დამთრგუნველ, გამანეიტრალებელ როლს თამაშობს, რათა მოხსნას გაუცხოების ბარიერი და მთლიანად ჩამოარღვიოს სტატუსის ჩარჩოებში მოქცეული კომუნიკაცია. ამ შემთხვევაშიც, მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთობაც მეტად ლაღი და თავისუფალი ხდება.
სასურველია, მოსწავლე ხშირად შევაქოთ, მივცეთ მოტივაცია და დავაჯეროთ, რომ მისი თემა იმდენად ახლოსაა რეალობასთან და იმდენად ბუნებრივად აქვს აღწერილი სხვადასხვა გარემოება, გრძნობები და მათი მართვის ხერხები, რომ მისი საშუალებით უამრავი რამის სწავლა შეიძლება და კარგი იქნებოდა, თუ თანაკლასელებსაც გაუზიარებდა. მსგავსი საუბრები საუკეთესო მოტივატორია, სულ რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, თუ როგორ უმაღლდება ბავშვს თვითშეფასება. ერთ დროს მორცხვი, გაუბედავი მოსწავლე, ახლა საკუთარ თავში დარწმუნებული, ომახიანად უკითხავს თანაკლასელებს თემას იმაზე, თუ რა არის მისთვის თავისუფლება და როგორ შეუძლია შეცვალოს სამყარო მარტომ! მორჩა! ჩათვალეთ, რომ ის თქვენია და თქვენც მისი ნდობით აღჭურვილი პირი ხართ, თუმცა, ამ შემთხვევაში, ორმაგი სიფრთხილე და თავშეკავება მოგეთხოვებათ, რათა ეს ნდობა ბოროტად არ გამოიყენოთ, რთულად დასამორჩილებელი მოსწავლის შემთხვევაში და გამოვრიცხოთ მისით მანიპულირება.
ბოლო საფეხური: „ვინ ვარ მე?!“, „მე ათი წლის შემდეგ“ და ა.შ. აი, აქ კი მოსწავლეს სრულად უწევს საკუთარი გულის საგულდაგულოდ ამოქოლილი, დაგმანული, რვალივით მძიმე და მყარი კარის შეღება და სათითაოდ ყველა კუთხე-კუნჭულის დათვალიერება. სამწუხაროდ, იქ არასოდეს არის სინათლის ბუნებრივი წყარო და მოზარდს, ანთებული ჩირაღდნით ხელში, უწევს ბორიალი გონების შრეებში… თუ აქამდე არასოდეს ჩაფიქრებულა თავის მე-ზე, იდენტობასა თუ ხასიათის ტემპერამენტზე, სწორედ ახლა მოუწევს, რადგან სწორედ ახლა დადგა ჟამი საკუთარი თავის შეცნობისა, სწორედ ამ ეტაპზე იმსხვრევა ხოლმე ტყვიაგაუმტარი მინა და ჩვენც გვეძლევა შესაძლებლობა, სრულად დავტკბეთ მოსწავლის სულის პეიზაჟით, რომლის „მზიან ჩრდილებში, მუდამ გაზაფხული არი“.
თემის წერა მოსწავლეს ეხმარება საკუთარი პიროვნების იდენტიფიცირებაში, ისეთი აზრების გამოთქმაში, რასაც, ალბათ, ვერავისთან გაამხელდა. ჩემს მოსწავლეებს სულ იმას ვუმეორებ, რომ თემის წერა საუკეთესო ფსიქოთერაპიაა – ყოველთვის გულისყურით გისმენს, არ გაწყვეტინებს, მოთმინებით გელოდება, როდის დაიცლები და სულ ბოლოს, თუ ჩვენივე ნაწერს გადავიკითხავთ და სხვა, გარეშე პირის, თვალით დავაკვირდებით, რჩევებსაც მოგვცემს, დაგვანახებს სად ვცდებით, სად ვართ მართალი და როგორ ვიპოვოთ მარტივი გამოსავალი ამ დილემიდან.
წერას შეუძლია, რეალურიდან ირეალურ სამყაროში გადაგვისროლოს, სინათლის მილიონობით სპექტრი, წამის მეასედებში, გარდატეხოს ჩვენს არაცნობიერში და ის ლურჯი ფრინველი გაგვხადოს, რომელიც ირაოს აკეთებდა ლაჟვარდისფერ ცაში და რომლის: „სული საზღვრებს გადასცდება ფრენით“… შეიძლება დონ კიხოტად გვაქციოს, ამაოების ცხენზე ამხედრებული და ქარის წისქვილებთან გმირულად მებრძოლი… იქნებ „უცნობი ქალი“ მინდა ვიყო, რომელიც, აგერ უკვე მერამდენე წელია, ერთგულების სუდარაშემოხვეული, წერილებთან ერთად, თეთრ ვარდებს უგზავნის გულის სწორს ყოველ დაბადების დღეზე?!… იქნებ ყველაზე მეამბოხე, მიზანდასახულ, ჯიუტ, ჭკვიან და კეთილ თოლია ჯონათანად მინდა ვიქცე, რომელიც მაშინვე, როგორც კი სულის ძახილს აჰყვა, ისეთი აღარ იყო, როგორიც სხვებს უნდოდათ, რომლისთვისაც, ერთადერთი ჭეშმარიტი კანონი ის იყო, რომელსაც თავისუფლებამდე მიჰყავდა, რომელმაც გაარღვია ინერტულობის უხილავი ფარდა და სხვებსაც მოუწოდა თავისუფალი სულის აღზევებისაკენ?!
წერა ისაა, რაც გვაქცევს იმად, რად ქცევაც თავად გვინდა იმ მომენტში. „მთელი სხეული, ფრთის ერთი ბოლოდან მეორემდე, სხვა არაფერია, თუ არა თქვენივე აზრი, რომელიც იმ ფორმით არის წარმოდგენილი, რომ თქვენი ხედვისთვის იყოს ხელმისაწვდომი“. წერა ბოლომდე დაგვცემს ძირს, უმოწყალოდ გვირტყამს და ბოლოს, კოცონზეც კი გვწვავს ორლეანელი ქალწულივით, იმ მიზნით, რომ შემდეგ, კვლავ აღვდგეთ ფენიქსივით ფერფლიდან და ახალი ძალებით შევუტიოთ სამყაროს. წერა, ის შუამავალი პირი და უხილავი ფლუიდური კავშირია ჩვენსა და იმ ამოუხსნელ, მრავალგზის შეუცნობელ სამყაროს შორის, რომელიც ხან დედასავით გვიკრავს თავის თბილ გულში და ხანაც, დედინაცვალივით, უმოწყალოდ გვშოლტავს ბასრპირიანი მათრახით!
…და მაშინ, როცა გგონია, რომ აღარავის ახსოვხარ, აღარავის სჭირდები და შენი არსებობით ამძიმებ ცოდვებით ისედაც დამძიმებულ მიწას, გაიხსენე, რომ შენ ფურცელსა და კალამს სჭირდები, რომელიც ათწლეულების განმავლობაში, სიამაყით მოუყვება ყველას იმას, თუ როგორ კვდებოდი და როგორ გადარჩი!
