„გურამ ასათიანი – მეოცე საუკუნის გამოჩენილი ლიტერატურისმცოდნე და კრიტიკოსი, რომელმაც უარყო ხელისუფლების მიერ დანერგილი სოცრეალიზმის პრინციპები და სათავე დაუდო ახალ ქართულ ლიტერატურულ კრიტიკას. მისი მონაწილეობით აღდგა ლიტერატურის კვლევის ის ტრადიცია, რომელსაც ილია ჭავჭავაძე იცავდა – „კრიტიკა არის განხილვაც, განჩხრეკაც, გარკვევაც, გარჩევაც და დაფასებაც ერთად.“
„ლაღი, ელეგანტური, არტისტული, ჭკვიანი, სიცოცხლით სავსე – ასეთი იყო გურამ ასათიანი ცხოვრებაში და ასეთი იყო ლიტერატურაშიც. წერდა ნათლად, გასაგებად და ისე საინტერესოდ, რომ ნაცნობ თემასაც კი ახლიდან აღმოგაჩენინებდა. მასში იყო ისეთი რამ, რასაც ნათელხილვის უნარს უწოდებენ – საგნებს თითქოს შიგნიდან, შინაარსიდან ხედავდა. ამის დასტურია მისი გახმაურებული შრომები: „სათავეებთან“ და „როგორ უყვარდათ საქართველოში“, აგრეთვე წერილები XIX საუკუნის ქართული ლიტერატურის კლასიკოსებისა და მისი თანამედროვე მწერლების შემოქმედების შესახებ. მაშ, ასე: ნაცნობი სახეები და თემები სხვა კუთხით, ახლიდან, ახლო თვალთახედვით,“ – ივანე ამირხანაშვილი.
ჩვენი დღევანდელი რესპონდენტი გურამ ასათიანის შვილი, ანა ასათიანია.
შევეცადეთ, ანას ნაამბობით გაგვეცოცხლებინა ცხოვრებაშიც და ლიტერატურაშიც ლაღი, ელეგანტური, არტისტული, ჭკვიანი, სიცოცხლით სავსე გურამ ასათიანი და კიდევ ერთხელ გვესაუბრა „ინტელექტის“ მიერ ბოლო დროს გამოცემული წიგნის – „გურამ ასათიანი – სკოლას“ – შესახებ, რომელიც თანამედროვეობისთვის განსაკუთრებულ აქტუალობას იძენს.
– ანა, პირველ რიგში, მინდა გკითხოთ, როგორ გურამ ასათიანს იცნობთ თქვენ, მიუხედავად იმისა, რომ პატარა იყავით, როცა მამა გარდაიცვალა…
– წლის და 2 თვის ვიყავი, როდესაც მამა გარდაიცვალა.
გურამი „ლეჩკომბინატში“ იწვა, უკურნებელი სენით იყო დაავადებული. მის სანახავად მიმიყვანეს. ციოდა. ლურჯი მოსასხამი და შალის ფაჩუჩები ჩამაცვა დედამ. როცა მამას უთხრეს, რომ მე კარებთან ვიყავი, სავარცხელი მოუთხოვია, მინდა ბავშვს ლამაზად დავამახსოვრდეო.
სამწუხაროდ, მე ეს დღე არ მახსოვს. დედამ ის ლურჯი პალტო და შალის ფაჩუჩები, რომელშიც იმ დღეს მამამ მნახა, საგულდაგულოდ შეინახა. მერე მანახა, როცა გავიზარდე. ეს ერთადერთია, რაც ჩემი ბავშვობის ტანისამოსიდან არის შემონახული. ძალიან უნდოდა, რომ ეცოცხლა. ამბობდა, ერთ წერტილს მივაშტერდები, ოღონდაც ვიცოცხლოო. უნდოდა, მაგრამ ცხოვრება ხშირადაა უსამართლო. მაშინ — „ლეჩკომბინატში“ წერილი დამიწერა. ამ წერილს დედა წლები საგულდაგულოდ ინახავდა. გავიზარდე და წამაკითხა. ახლა თქვენც წაგიკითხავთ:
ჩემთვის სულ ცოცხალი იყო. სულ გვერდით მედგა. ჩემი მფარველი ანგელოზი იყო. სადაც მივდიოდი, იმხელა სიყვარული მხვდებოდა, დღემდე ასეა. როდესაც იგებენ, რომ გურამ ასათიანის ქალიშვილი ვარ, ისეთი ღიმილიანი უხდებათ სახე, რომ ვხვდები – ამ კაცმა ძალიან მაგრად იცხოვრა. ძალიან მეამაყება მისი ქალიშვილობა.
– ამ ინტერვიუს ჩაწერის მთავარი მიზეზი „ინტელექტის“ მიერ გამოცემული წიგნია – „გურამ ასათიანი – სკოლას“. რას გვეტყვით ამ გამოცემის შესახებ, რატომ სკოლას?
– დღევანდელი მშობლები ამბობენ, გულდასაწყვეტია, რომ სასკოლო პროგრამებში არასაინტერესოდაა მოწოდებული ჩვენი ავტორები. ამ თვალსაზრისით, ამ წიგნის სარჩევს რომ გადახედოთ, ალექსანდრე ჭავჭავაძიდან დაწყებული, პაოლო იაშვილამდე, ყველას ცხოვრება ძალიან საინტერესოა და ძალიან მნიშვნელოვანია ის სიღრმე, რომელშიც გურამ ასათიანი ჩადის.
ეს წიგნი, როგორც დამხმარე სახელმძღვანელო, იდეალური იქნება როგორც მასწავლებლებისა და მოსწავლეებისთვის, ისე მშობლებისთვისაც, იმიტომ რომ ამა თუ იმ ნაწარმოების სრულიად განსხვავებული გააზრებაა. თან გურამი ისეთ ბიოგრაფიულ შტრიხებსა და დეტალებს გვიყვება, რაც მხოლოდ მან იცოდა. სრულიად სხვაგვარ არტისტიზმს, ელეგანტურობას, სილაღეს სძენს ამა თუ იმ მწერალს. ზოგჯერ უჭირთ სკოლის მოსწავლეებს მწერლის გააზრება, დაძლევა და ასეთი ტიპის ემოციური ჩანართები დაეხმარება მათ გააზრებაში, არსის წვდომაში.
– როსტომ ჩხეიძემ, წიგნის წარდგენისას, აღნიშნა, რომ „თუ რამე სჭირდება დღეს ჩვენს მკითხველს, განსაკუთრებით ახალგაზრდებს – ეს არის გურამ ასათიანის სიტყვა, გურამ ასათიანის სიბრძნე. ამიტომ „გურამ ასათიანი – სკოლას“ – არის უმნიშვნელოვანესი მოვლენა, ეს არის წიგნი, რომლის გვირგვინიც გახლავთ მონოგრაფია „სათავეებთან“. რატომ უნდა წაიკითხონ ახალგაზრდებმა ეს წიგნი და რას აღმოაჩენენ „ახლო თვალთახედვით“? თქვენ თუ დაინახეთ „ნაცნობი სახეები და თემები სხვა კუთხით, ახლიდან, ახლო თვალთახედვით“?
– რადგანაც მთელი ცხოვრება მაკას და გურამის სიყვარულის ისტორიით ვიყავი აღფრთოვანებული, აი, ამ სიყვარულს ვეძებდი მამას წიგნებში და ვიპოვე. მისი თვალით დანახული სიყვარული გენიალური მწერლებისა და პოეტების ნაწარმოებში. გაგიზიარებთ, რაც ყველაზე მეტად ჩამწვდა სულსა და გულში.
სიყვარულის ჭრილობები ალექსანდრე ჭავჭავაძისთვის სინამდვილეში ტკბილი ჭრილობებია. თავის ერთ-ერთ გვიანდელ ლექსში იგი ჩუმი ნეტარებით იგონებს ამ „ტკბილთა ჭირთა“ და განგებას ევედრება მათ დაბრუნებას: „მომეც მე ძველნი ცრემლნი და ძველნიცა ოხვრანი“. სიყვარული მისთვის ყველაზე მაღალი, ყველაზე მძაფრი და დახვეწილი ფორმაა ამქვეყნიური „სიამოვნისა“, სულერთია, რა ხასიათისაც უნდა იყოს იგი: ბედნიერი თუ უიმედო, ჭაბუკური სითამამით აღსავსე თუ ნაღვლიანი. წუთისოფლის წარმავალ სიამეთა კულტი, ჰორაციუსის ბრძნული რჩევა „Carpi diemi“ („მოებღაუჭე წამს!“) ალ. ჭავჭავაძის სატრფიალო ლირიკაში თავისებურ ხელოვნებად იქცევა, ამავე დროს, ეს არის ერთადერთი საშუალება, ერთადერთი ხერხი, სინამდვილის სასტიკი უკუღმართობისგან თავის განსარიდებლად. სიყვარული პოეტისთვის ძვირფასია მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც იგი მას მუხთალი საწუთროს დავიწყების საშუალებას აძლევს, დაჭრილი სულის მკურნალად ევლინება და აწმყოსა თუ მომავალზე მწარე ფიქრებს განუფანტავს: „ღიმილმან კარი ლალისა განაღო გამჭვირვალისა, დღეს ესე მკმარის სიმდიდრედ, ხვალემ იზრუნოს ხვალისა“.
ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლირიკაში სიყვარული ტრაგიკული გრძნობაა. უბედური სიყვარულის ჭრილობა ღრმა და მოუშუშებელია, მაგრამ სწორედ ეს მწვავე, მტკივნეული განცდა კი არ თრგუნავს, არამედ თითქოს ახალ სიმაღლეზე აღიტაცებს მთელ მის არსებას.
აკაკი წერეთლის ჯენტლმენური, დარბაისლური სტოიციზმის მოტივი იყო – „გიყვარდი, აღარ გიყვარვარ, მეფე ხარ შენი გულისა…“
გალაკტიონის სიტყვებით აღმოცენდა ჩვენში პირველი სიყვარული, სიყმაწვილის პირველი მიუღწეველი ოცნება: „რაც უფრო შორს ხარ, მით უფრო ვტკბები… მე შენში მხიბლავს ოცნება ჩემი, ხელუხლებელი, როგორც მზის სხივი, მიუწვდომელი, როგორც ედემი…“
სიყვარული გიორგი ლეონიძეს წარმოდგენილი აქვს როგორც უდიდესი ამქვეყნიური ბედნიერება, რომელსაც მეტი სინათლე და შუქი შეაქვს თვით სინამდვილის განცდაში: „შუქით ივსება ჩემთვის ქვეყანა, როცა ჩემთან ხარ სახემცინარი.“
და მამას ეს სიტყვები: „ადამიანი ცოცხალია მანამდე, სანამ ის ბედნიერებას ეძებს, ვიდრე მის გულში კიდევ ღვივის სიყვარულის, აღთქმული ქვეყნის ნახვის იმედი და ერთადერთი ხიდი, რომელიც ჩვენ ამ ბავშვობის წლებში მოლანდებულ, ნათელ სიზმრებთან გვაახლოებს, პოეზიის მიერ უსასრულობაში გატყორცნილი ხიდია. მხოლოდ დიდი ტკივილის ხარჯით შეიძლება ბედნიერების ნაპირებთან მიახლოება.“
– ყოველგვარი თავმდაბლობის გარეშე, როგორც მკითხველი, როგორ შეაფასებთ გურამ ასათიანის შემოქმედებას?
– მცხეთის ქუჩის 8 ნომერში მამას მემორიალური დაფა მოიპარეს. 3 წლის წინ მერიაში მივედი და აღდგენა მოვითხოვე. მითხრეს რა დავაწეროთო. დედას ვკითხე – კრიტიკოსი გურამ ასათიანი, ხომ თქო. არა, დედა, მწერალი და კრიტიკოსი გურამ ასათიანიო. და მართლაც ასე იყო. როცა მამას წიგნებს ვკითხულობ, ის არ არის მხოლოდ უბადლო კრიტიკოსი. მისი ფენოტიპი უთუოდ პოეტს გულისხმობდა. მრავალი პასაჟი მისი წერილებისა მართლაც ხელოვანის შემოქმედებას უფრო ჰგავს.
იმისთვის, რომ არაქართველ კაცს გაეგო, თუ როგორ შემოინახა დღემდე თავი ქართველმა ერმა, როგორია ამ ერის საუკეთესო გარეგნული და შინაგანი თვისებები, როგორი დაუდგრომელი ვნებათაღელვა და ფარული სიღრმე მონაცვლეობს ქართულ ხასიათში, საკმარისი იყო გურამ ასათიანის გაცნობა, – წერდა ზაზა აბზიანიძე.
დაბოლოს, გურამ ასათიანის პიროვნება ყოველთვის მეტს გულისხმობდა, ვიდრე მისი ნამოღვაწარი. ის იყო რაინდი, დედას რაინდი, ჩემი რაინდი და მთელი ქართველი ერის რაინდი.
– ხომ არ გაქვთ ისეთი „მოგონება“ მამაზე, რომელიც ახალი იქნება ჩვენი მკითხველისთვის და თავადაც სხვების ნაამბობით იცით?
– ნეტავ დედა იყოს ცოცხალი. დედაჩემი – მაკა კუჭუხიძე 2 წლის წინ გარდაიცვალა, გურამის გარდაცვალებიდან 40 წლის შემდეგ. თუმცა, ეს 40 წელიწადი მხოლოდ გურამზე მოგონებებით ცხოვრობდა. დედას, მამასავით, ძალიან უყვარდა მეგობრებთან ერთად დროის გატარება, წვეულებები. ბოლო 10 წელი ნიუ-იორკში ვცხოვრობდით. თითქმის ყოველ შაბათ-კვირას გვიწევდა მეგობრების – ემიგრანტების დაბადების დღეებზე სტუმრად მისვლა. ის სუფრები კარგად მახსოვს. მთავარი გმირი ყოველთვის მაკა იყო, და ის ყოველთვის გურამთან ერთად გადახდენილ ისტორიებს უყვებოდა ნაცნობებსა თუ უცნობებს. ეს ისტორიები არასდროს მეორდებოდა. ყველა ჩუმდებოდა და სულგანაბული უსმენდა ამ საოცარ თავგადასავლებს.
ის, რომ მამა არაჩვეულებრივი კრიტიკოსი და ლიტერატორი იყო, ყველამ იცოდა. მაგრამ, ამავე დროს, ის იყო საოცრად ქარიზმატული, არტისტიზმით დაჯილდოებული კაცი, გამოგონებებისა და სიურპრიზების დიდოსტატი. მისი უახლოესი მეგობარი – შალვა კვინტრაძე მიყვებოდა – შუაღამისას, შექეიფიანებულები ჩემს სახლთან აღმოვჩნდით, ვერის ბაღის გვერდზე, გამახსენდა, ცოლ-შვილიანი კაცი გახლდით, საშინლად შევწუხდი და გამოვფხიზლდიო. გურამი ხომ მისანი იყოო, იმ წამსვე წაიკითხა ჩემს სახეზე ყველაფერი და დღემდე არ ვიცი საიდან, ამწე გააჩინა, ზედ დამონტაჟებული მრგვალი ბაქნით, შემასკუპა ამ ბაქანზე და მესამე სართულის აივანზე დამსვაო. სახტად დარჩნენ ჩემი ოჯახის წევრები და კონფლიქტსაც ავცდიო.
დედა მიყვებოდა, მასთან ერთად რომ ვიყავი, ხელი სულ მუცელზე მეჭირა, სიცილისგან რომ არ ამტკიებოდაო. გურამი ყოველ დღე ახალ ახალ სასწაულებს სჩადიოდა. სულ მოგზაურობდნენ. რიკოთს რომ გადავიდოდნენ, გურამი იტყოდა ლიხს იქით იწყება საქართველო ჩემთვისო. დასავლეთი უყვარდა ყველაზე მეტად. ერთხელაც, დასავლეთიდან მოდიან მაკა და გურამი, რომელიღაც სოფელთან მანქანების კოლონაში აღმოჩნდნენ. ამ მანქანების კოლონას ერთი კაცი ხელით უჩვენებდა, აი, აქეთ შემობრძანდითო. დედა და მამაც შეიპატიჟეს, თურმე ქორწილია. მოშიებულები იყვნენ, გადახედეს ერთმანეთს და თქვეს, მოდი გემრიელად ვისადილოთ და გავაგრძელოთ გზაო. უზარმაზარ სუფრაზე აღმოჩნდნენ. როდესაც პატარძლის მხარე ეკითხებოდა, ვისი სტუმრები ხართო — სიძის მხრიდანო ამბობდნენ, და პირიქით. ხოდა, გურამმა ცოტა ღვინო დალია და საუბარი დაიწყო. სოფლის ადგილობრივი თამადა სტუმრებმა გააჩუმეს და გურამს ეხვეწებოდნენ, შენ ითამადეო. ადგა გურამი და ისეთი სიტყვა თქვა, ყველას რომ დღემდე ემახსოვრება. ეს საზოგადოება ხან აცინა, ხან ატირა, და ბოლოს ისეთ აღფრთოვანებაში მოიყვანა, წამოსვლა რომ დააპირეს, აღარ უშვებდნენ.
გურამის თამადობა იყო სპექტაკლი, ქართული ენის ზეიმი, მოულოდნელი დასკვნების, პარადოქსებისა და ლირიკის ფეიერვერკი, მართლაც, გურამი იყო არატრადიციული, მაგრამ – უბადლო თამადა.
ვახტანგ ანანიაშვილი იხსენებდა: გურამის უახლოესი მეგობრის, ნოდარ ცერცვაძის, ოჯახში დიდი სუფრა იყო გაშლილი და რუსეთიდან ჩამოსულ ერთ-ერთ სტუმარს, კარინას ძალიან უნდოდა თბილისის ღირსშესანიშნაობების დათვალიერება. კაცები გააქტიურდნენ, ნეტავ ვინ გახდებოდა ამ ქალბატონის მეგზური. გურამმა არ დააყოვნა და კარინას სთხოვა მამის სახელი ეთქვა. „რაფაელ“ – მიუგო მან. მცირე ხნით სიჩუმე ჩამოვარდა. უცებ გურამი წამოდგა და არტისტული პათოსით წარმოთქვა – „პრედჩუსტვიე მენია ნე პოდველო, ტაკოი შედევრ მოგ სოტვორიტ ტოლკო რაფაელ“. ყველანი მაშინვე მიხვდნენ, რომ მრავალჭიდში გურამმა ყველას აჯობა, და გასაგები გახდა ვინც იქნებოდა სტუმრის თანამგზავრი ისტორიული ძეგლების დათვალიერებისას.
ნოდარ მგალობლიშვილი იხსენებდა: რუსთაველის პროსპექტზე შევხვდი გურამს. გავუჯავრდი, გურამ, როგორ არა გრცხვენია, მთელი თბილისი აალაპარაკე, სახლიდან წავიდა პურის საყიდლად და მეშვიდე დღეს დაბრუნდაო. ჭორიკნების ქალაქია ეს თბილისი – მიამიტობდა პასუხის გაცემისას თურმე გურამი – რა 7 დღე, რის 7 დღე, მეოთხე დღეს დავბრუნდი და პურიც მივიტანეო.
დედა მიყვებოდა, გურამი ფილიპინებზე აფრო აზიის ლიტერატორთა სიმპოზიუმზე იმყოფებოდა, როდესაც უთხრეს, რომ საბჭოთა ჯგუფს ერთი ჭაღარა მოხუცი უმასპინძლებსო. როცა ეს მოხუცი გამოცხადდა, ყველანი აღტაცებულები წამოდგნენ ფეხზე, მათ წინაშე უილიამ საროიანი იდგა. მზერა მამაზე შეაჩერა. სომეხი ხარ? ჰკითხა სომხურად. მამამ ანიშნა, არაო. თქვენ შორის სომეხი არის ვინმეო? არაო, უპასუხეს. მამა უყურებდა მას და ფიქრობდა, აი, სად წაიყვანს ბედი ადამიანს. აი, სომეხი, რომელიც მთელი არსებით თავის ხალხს ეკუთვნის, და მაინც, იძულებულია შორს იყოს მისგან. როდესაც საროიანმა გაიგო, რომ გურამი ქართველი იყო, თვალები გაუბრწყინდა – იცით სომხური? იქნებ ერთი სუტყვა მაინც იცოდეთ. გურამი გაქვავდა. თითქოს ენა წაერთვა. თბილისის ძველ უბანში დაბადებულს, სომხური სულ ესმოდა, მაგრამ იმ წუთას ვერაფერი გაიხსენა. საროიანმა ხელი მოხვია, სომხურად რაღაც უთხრა, ყველას დაემშვიდობა და ნელი ნაბიჯით გასწია კარისკენ. ფრთაჩამოტეხილს გავდა. თითქოს დაპატარავდა. გულნატკენი გავიდა. საცაა თვალს მიეფარებოდა, რომ ამ დროს მამა რაღაც ძალამ წამოაგდო და სოლოლაკური ჟარგონით მიაძახა: ურეს გნუმ ტო! (სად მიდიხარ ბიჭო) საროიანი უმალვე უკან დაბრუნდა, მამას მოეხვია – ყველა მათკენ მიბრუნდა და გაისმა შეძახილი – გაუმარჯოს საროიანს. მეორე დილამდე ასე მოილხინეს – მღეროდა საროიანი და სიცილით ეკითხებოდა მამას – გესმის? გურამი სომხურ სიმღერას ქართულით პასუხობდა. დიდი მწერალი სიხარულის ცრემლებს იწმენდდა. სასტუმროში გამთენიისას დაბრუნდნენ. კარისკაცი გურამს სასტუმროში აღარ უშვებდა, სანამ საროიანმა არ დაასაჩუქრა. რა იცოდა მან, ვინ იყო ეს ბუმბერაზი მოხუცი. თბილისში ეს ისტორია უმალ გავრცელდა და ფილიპინებიდან ჩამოსულ გურამს ქუჩაში აჩერებდნენ და ეკითხებოდნენ: „ერთი სიტყვა, მხოლოდ ერთი სიტყვა, გურამ“ და ამ დროს გურამს ახსენდებოდა საროიანის ქვეყნად ყველაზე სევდიანი თვალები, რომლის გულიც აქ – კავკასიის მთებში იყო დარჩენილი.
დედას მიიყვანდა ხოლმე გოგი ოჩიაურის გამოძერწილ ვაჟა-ფშაველას ძეგლთან. გადმოვიდოდა მანქანიდან, დაუდგებოდა ქანდაკებას წინ და სერიოზული სახით ჰკითხავდა – უკაცრავად, ბატონო ვაჟა, ხომ ვერ მეტყვით სად ცხოვრობს გოგი ოჩიაური? ქანდაკებას მარცხენა ხელი გაშვერილია გოგის სახლის მიმართულებით. მცირე პაუზის შემდეგ დაამატებდა – ააა, აქეთ? აუცილებლად აუხვევდენენ გოგის სახლისკენ, შუაღამე იქნებოდა ეს თუ გამთენია.
ერთხელ ოჩო, იგივე ნოდარ ცერცვაძე, მიყვება: გურამმა დარეკა სოხუმიდან, შენ, მაკა და მაკას მეგობარი – ნაილი გუჩუა ჩამოდითო. ოჩო გადაღლილი იყო ამდენი სმითა და თავგადასავლებით და მოიმიზეზა, გურამის მძღოლმა მითხრა საბურავები არ მივარგაო. დედამ ეს გაიგო თუ არა, მისი მეგობრის, ნაილის ახლობელს მიაკითხა ვაზ-ში – და ეს სიფრიფანა, თვალებმაყვალა გოგონა, ორი საბურავით ხელში, მიადგა ოჩოს. სხვა რა გზა ჰქონდა ოჩოს, დასხდნენ და წავიდნენ სოხუმში. აბა, დედა მამასთან გატარებულ დროს ისე აღმერთებდა, ამ მომენტს ხელიდან არ გაუშვებდა და საბურავს კი არა, რას არ გააჩენდა იმისთვის, რომ გურამთან ერთად გაეტარებინა თუნდაც წამი. ასეთ მოგონებებში გამზარდა მე. 36 წლის იყო, მამა რომ გარდაიცვალა, და, რა თქმა უნდა, აღარ გათხოვდა. რატომ ვამბობ, რა თქმა უნდას – მითხრა, შვილო ღმერთმა გურამ ასათიანის სიყვარული მარგუნა და მის მერე სხვა კაცს როგორ შევხედავო.
რაც შემეხება მე – სულ ვიცოდი რომ ბიჭი შემეძინებოდა, ვგრძნობდი – ჰოდა, 2018 წელს გურამ ასათიანი შემეძინა. ასე სიმბოლურად გავაცოცხლე მამაჩემი. ბედნიერი ვარ, რომ დედა მის გაჩენასაც მოესწრო. 2 წელი მეხმარებოდა მის გაზრდაში. მერე ვერაგმა სენმა წაიყვანა. ახლა ის დიდ გურამთან ერთად არის – ზეციურ საქართველოში, მე კი აქ, პატარა გურამიკოსთან ერთად. დედა მამას გურამიკოს ეძახდა და ამიტომაცაა ჩემი შვილი — გურამიკო.
– ისევ წიგნს დავუბრუნდები, „ინტელექტის“ მიერ გამოცემული „გურამ ასათიანი – სკოლას“, წლების შემდეგ, ისევ ისეთივე აქტუალობით დაუბრუნდა მკითხველს, მისი ჩანაწერები უბის წიგნაკიდან დღესაც მთავარ სათქმელად რჩება: „ადამიანმა, პირველ რიგში, ადამიანურობა უნდა შეინარჩუნოს და თუ ძალა შესწევს, ერთდროულად, უანგაროდ უნდა ემსახუროს თავის იდეალს, თავის ღმერთს და სინდისს“. რაზე მიანიშნებს ეს?
– მართალი ხართ, გურამ ასათიანს აქტუალობა არ დაუკარგავს. პირიქით, ახლა გვჭირდება ყველაზე მეტად მისი ფასეულობები. ანა კალანდაძე უყვარდა გამორჩეულად. სხვათა შორის, ამიტომაც სთხოვა დედამ ანას ჩემი მონათვლა და ის ჩემი ნათლია გახდა. ანა კალანდაძე თავისი პოეზიით აღუდგა წინ იმას, რაც ახლა ჩვენს ირგვლივ ხდება. გურამ ასათიანი წერს ანაზე: „იმ წლებში, როდესაც ბევრმა ძღომის და ფუფუნების კერპი თავის ერთადერთ ღვთაებად აღიარა, როდესაც მეშჩანობის ყველაზე მდარე ნაირსახეობა პირადი კეთილდღეობის, კეთილსარგებლიანობის იდეა ბევრს სულში და ხორცში გაუჯდა, როცა მტაცებლობისა და მუქთახორობის კულტმა განსაკუთრებით უტიფარი სახე მიიღო, ანა კალანდაძე თავისი ლექსით განასახიერებდა სულისმიერი სიმაღლისა და უანგარობის იდეალს“.
აი, ეს არის ნამდვილი მწერლის მნიშვნელობა და აქტუალობა მისი სიტყვისა დღევანდელ დღეს. ამიტომაც, მამას წიგნი არამარტო სკოლის პროგრამაში შესული ავტორების უკეთესად გასააზრებლადაა გამოსადეგი, არამედ ძალიან ბევრი რამის გადაფასებაში დაგვეხმარება ჩვენც.
– რას ჰკითხავდით, ამ გადმოსახედიდან, გურამ ასათიანს?
– მამა წერდა: „ყველა ღირსება შეიძლება გადაიზარდოს იდიოტიზმში, თუ გონიერი მიმართულება არ მიეცა, როცა გასათელად მოსულს ფიანდაზად ეგები, სხვა რომ არ იყოს, სასაცილო ხარ. ყველაზე გულიანად ამ დროს სწორედ შენი მოთხრის მდომელი იცინის“.
ასევე, დედას ეუბნებოდა: მაკა, იცოდე, არავის სძულს არავინ ისე, როგორც რუსს რუსიო. კარგად იცნობდა რუსებს. ხოდა დღეს, რუსეთისკენ რომ მივექანებით, მამა, რას ეტყოდი ამ უგუნურ ადამიანებს. როგორ გვაკლია ახლა შენი სიტყვა, შენი კალამი და შენი თავი ჩვენ, პროგრესულ ადამიანებს.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
