ბიჭიკო ოჩიგავა
ინგლისური ენისა და სპორტის წამყვანი მასწავლებელი
თბილისის კერძო სკოლა „აკადემოსი“ და №32 საჯარო სკოლა
ახალი სასწავლო წელი დაიწყო. დარწმუნებული ვარ, თითოეული თქვენგანი ისევე ღელავს ახალი სასწავლო წლის დადგომისას, როგორც მე და მჯერა, რომ განსაკუთრებული ემოცია მაინც იმ პირველ დღესთანაა დაკავშირებული, როცა რამდენიმეთვიანი განშორების შემდეგ ისევ ჩვენს პატარებს უნდა შევეგებოთ. ბავშვები, განსაკუთრებით, სწორედ ზაფხულის არდადეგებზე იზრდებიან და სექტემბერში სულ სხვა იერ-სახით, ტანაყრილები წარმოგვიდგებიან, თითქოს საჭიროდ მივიჩნევთ, რომ თავიდან გავეცნოთ. დიახ, მერე ვეცნობით და ბოლოს გვახსენდება, რომ ისინი ჩვენი მეგობრები არიან.
რვაწლიანი სასკოლო მოღვაწეობის მანძილზე არაერთი ღონისძიების ორგანიზატორი ვყოფილვარ და დავრწმუნდი, რომ როგორი დასაწყისიც აქვს მას, ისეთივე აქვს ხოლმე განვითარება. ამიტომაც ვცდილობ, ნებისმიერ აქტივობას საინტერესო დასაწყისი მოვუფიქრო, რათა საინტერესოდვე განვითარდეს.
სკოლაში მობრუნება. პირველი დღე რამდენიმეთვიანი არდადეგების მერე. რელსები ჩვეულია, თუმცა მიმართულებას ახალს და, ხშირ შემთხვევაში, უჩვეულოს ვირჩევთ. ყოველ შემთხვევაში, ასე უნდა მოვიქცეთ… ვის როგორ გამოგვივა, პირველ რიგში, ჩვენს მონდომებაზე, შემოქმედებითობასა და მარიფათზეა დამოკიდებული.
„სალამი! როგორ გაატარეთ ზაფხულის არდადეგები? კითხულობდით წიგნებს? უცხო სიტყვებს იმეორებდით?“ სანამ იმ ჟანგის სუნს არ ვიგრძნობთ, რომელიც ამ კითხვებს ასდის, სიახლეებისკენ ზურგშექცევით ვიდგებით. გარეთ 21-ე საუკუნის სამყაროა…
წელს ახალი კლასი მეყოლება. მართალია არ ვიცი რომელი, მაგრამ რომ მეყოლება, ამაში დარწმუნებული ვარ. ისევე როგორც ბევრი თქვენგანი, მეც ვცდილობ, ჩემს კლასთან პირველი შეხვედრა საინტერესო და ორიგინალური იყოს. წელს გაცილებით საპასუხისმგებლო სექტემბერი მექნება, რადგან ამ ბავშვებთან, ფაქტობრივად, არანაირი შეხება არ მქონია. შესაბამისად, რამდენიმე საათი მაინც დამჭირდება საიმისოდ, რომ მათ შესახებ გარკვეული ინფორმაციის მოპოვება შევძლო; ყოფილ დამრიგებელთან ინტერვიუს ნამდვილად არ ვგეგმავ. მზამზარეულად მორთმეული რამ არასდროს მიყვარდა, მით უმეტეს ინფორმაცია. საჭირო ინფორმაციის მიღებას დამოუკიდებლად შევეცდები. თუ რამე და ინტერვიუ მერეც მოესწრება.
ბევრს არაფერს ვგეგმავ. იდეაში სულ რამდენიმე აქტივობა მაქვს და, პირველ რიგში, მათ განხორციელებაზე ვიზრუნებ. ამ ეტაპზე, ორ მათგანს გთავაზობთ და იმედს ვიტოვებ, რომ მათი განხორციელებით, ახალი სასწავლო წლის პირველ დღეს საკმაოდ საინტერესოსა და ორიგინალურს გახდით.
მაშ ასე, დღე პირველი.
⇒ პირველი ნაბიჯი
„ჟურნალისტთა პირისპირ“
რომ გაგეხსნან, იქით უნდა გაეხსნა – ეს ამ აქტივობის მთავარი პრინციპია. მიეცით მოსწავლეებს გულახდილობის მაგალითი. პირველ რიგში, მიესალმეთ ბავშვებს. ღიმილი არ დაგავიწყდეთ. სათითაოდ ჩახედეთ ყველას თვალებში. ნუ დასვამთ ისეთ შეკითხვებს, როგორიცაა: რამდენი ხართ კლასში? რამდენი გოგოა და რამდენი ბიჭი? რამდენი წელია სკოლაში დადიხართ? და ა.შ. ამ კითხვებზე პასუხებს ისედაც ფლობთ და არაფერში გჭირდებათ სიყალბე. დამიჯერეთ, არც ბავშვები მოიხიბლებიან ამ კითხვებით. აიღეთ მასწავლებლის სკამი, დადგით ოთახის შუაგულში. დაიჭირეთ მიკროფონი და გაჩუმდით ერთი წუთის განმავლობაში. საოცარ ინტერესს გამოიწვევს თქვენი ეს ქმედება. გადაავლეთ ბავშვებს თვალი და ჰკითხეთ, თუ რატომ გიჭირავთ მიკროფონი. უცნაური კითხვა და უჩვეულო ამპლუა კიდევ უფრო მეტ ინტერესს აღძრავს მათში. შეამჩნევთ რა, რომ რამდენიმე მოსწავლეს პასუხი უკვე აქვს, ადექით, მიაწოდეთ მიკროფონი და სთხოვეთ, რომ პასუხი ამ ფორმით დააფიქსირონ. ასე განაგრძეთ მანამ, სანამ არ ჩათვლით, რომ დროა მთავარ საქმეზე გადახვიდეთ, რაც შემდეგში მდგომარეობს: მოსწავლეებს ეუბნებით, რომ რესპონდენტი ხართ, ისინი კი კორესპონდენტები არიან, რომლებმაც საინტერესო კითხვები უნდა დაგისვან. შემდეგ დაურიგეთ მათ წინასწარ მომზადებული კითხვების ფერადი ფურცლები (შეგიძლიათ გამოყოთ სივრცე, სადაც მოსწავლეები კითხვებს თავიანთი სურვილის მიხედვით ჩაამატებენ), რომლებშიც მოცემული იქნება, დაახლოებით, ათი პერსონალური კითხვა. მაგ.:
- რატომ გადაწყვიტეთ ჩვენი დამრიგებლობა?
- რომელი წიგნი გიყვართ და რატომ?
- სად სწავლობდით და რა გახსოვთ ყველაზე კარგად უნივერსიტეტში გატარებული წლებიდან?
- რომელ საგნებს სწავლობდით სკოლაში ყველაზე კარგად და რატომ?
- რის მიხედვით უნდა ავირჩიოთ მეგობრები?
- რომელი საჭმელი და სასმელი გიყვართ?
- როგორი დამრიგებელი იქნებით? რას აპირებთ ჩვენთან?
- როგორ ატარებთ თავისუფალ დროს?
- როგორი ხართ, როცა ბრაზდებით?
შეკითხვათა შინაარსი საერთო უნდა იყოს თითოეული მოსწავლისთვის. შემდეგ კი, მიეცით მათ ხუთი წუთი, რომ აირჩიონ მათთვის ყველაზე საინტერესო სამ-სამი შეკითხვა და დაგისვან მიკროფონის გამოყენებით, რომელსაც რიგ-რიგობით გადააწოდებენ ერთმანეთს. გარდა ამისა, სთხოვეთ, შეეცადონ დაიმახსოვრონ თქვენი ყველაზე საინტერესო პასუხი. ეცადეთ, თითოეულ შეკითხვას გულწრფელი პასუხი გასცეთ და „კორესპონდენტს“ თვალებში უყუროთ. თვალებით კონტაქტი ძალიან მნიშვნელოვანია. არ იქნება ურიგო, თუ შეარჩევთ რომელიმე საინფორმაციო გამოშვების მუსიკას და მთელი ინტერვიუს განმავლობაში დაბალ ხმაზე ჩართავთ. ამით ინტერვიუსთვის შესაბამის გარემოსა და განწყობას შექმნით. მას შემდეგ, რაც შეკითხვები ამოიწურება, სთხოვეთ მოსწავლეებს, დაგისვან მათ მიერ მოფიქრებული რამდენიმე შეკითხვა იმავე პრინციპით. ინტერვიუს ბოლოს, შეახსენეთ, რომ გაახმოვანონ თქვენი ყველაზე საინტერესო პასუხი და შეაჯამონ აქტივობა, თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეებით. ბოლოს კი, შეაჯამეთ თქვენი შეხვედრა და თავადაც აღნიშნეთ რომელი კითხვა მოგეწონათ ყველაზე მეტად და რომელზე გაგიჭირდათ პასუხის გაცემა. აქტივობა შეგიძლიათ სიმბოლური ფოტოსესიით დაასრულოთ და მოსწავლეთა გაცნობის მიზნით, შემდეგ ეტაპზე გადახვიდეთ.
ნაბიჯი მეორე
„გამოიწვიე ინტუიცია“
მორიგი აქტივობა მოსწავლეთა საინტერესო კუთხით გაცნობაში დაგეხმარებათ. მისი დაგეგმვა ძალიან მარტივად, მოკლე დროში და მრავალფეროვანი რესურსების გამოყენების გარეშე, შეგიძლიათ. აქტივობის განსახორციელებლად დაგჭირდებათ:
♦ „იდუმალი ყუთი“, რომლის გაკეთებაც ნამდვილად არ წარმოადგენს პრობლემას. უბრალოდ ლამაზად შეფუთეთ და არ დაგავიწყდეთ, მეტი იდუმალების მიზნით, კითხვის ნიშნებით მოხატეთ;
♦ სხვადასხვა ფორმებად დაჭრილი ფერადი თაბახები.
აქტივობის დაწყებამდე, მოსწავლეთა ყურადღების მობილიზებაზე იზრუნეთ. სანამ ინსტრუქციას გასცემთ, მარჯვენა ხელში დაიჭირეთ იდუმალი ყუთი და ასწიეთ მაღლა. უხმოდ გეჭიროთ ნახევარი წუთის განმავლობაში და შეეცადეთ, მოსწავლეებთან მხოლოდ თვალებით იკონტაქტოთ. დიახ, შესაძლოა, ამ ჟესტმა მოსწავლეები დააბნიოს კიდეც, თუმცა მერწმუნეთ, რომ აუცილებლად მიმართავს მათ ყურადღებას თქვენკენ. საკუთარ პედაგოგიურ პრაქტიკაზე დაყრდნობით, თამამად შემიძლია ვთქვა, ბოლომდე გაუხსნელი კარტი, აზარტის ხარისხს აორმაგებს. ნუ იჩქარებთ ინსტრუქციების გაცემას, ამას ყოველთვის მოასწრებთ. გამოიწვიეთ მოსწავლე, დააბნიეთ, გაუჩინეთ კითხვები, გააკვირვეთ და, რაც მთავარია, ყოველივე ეს მათი გააქტიურებისკენ და მოტივირებისკენ მიმართეთ. ნუ მიმართავთ მრავალგზის ნაცად ხერხებს, რადგან ყველაფერი მარტივი ყოველთვის გენიალური არ არის…
მას შემდეგ, რაც მოსწავლეთა ყურადღებას მიიპყრობთ, სთხოვეთ, გამოთქვან ვარაუდები, ყუთზე წარმოდგენილ კითხვის ნიშნებთან დაკავშირებით. ჰკითხეთ მათ, როგორ შეუძლიათ ახსნან „იდუმალი ყუთის“ მნიშვნელობა და რა მიზანს ისახავს მისი შემოტანა გაკვეთილზე. პასუხების მოსმენის შემდეგ, ყუთი მაგიდაზე დადეთ და მოსწავლეებს სხვადასხვა ფორმის პატარა, ფერადი ფურცლები დაურიგეთ, რომლებზეც დატანილი იქნება შემდეგი ტიპის ბლიც-კითხვები:
♦ მე ვარ….
♦ მე მიცნობენ, როგორც….
♦ მე ვერასდროს….
♦ არასდროს ვინტერესდები…
♦ სკოლა ჩემთვის….
♦ მეგობრებს ვირჩევ…
♦ და ა.შ.
კითხვების რაოდენობა და შინაარსი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რა დოზისა და ტიპის ინფორმაციის მიღება გსურთ. კითხვარების ქვემოთ გამოყავით სივრცე და უთხარით მოსწავლეებს, რომ მოცემულ ადგილას შეუძლიათ, მათი სურვილის მიხედვით, რამდენიმე შეკითხვა ჩაამატონ. მას შემდეგ, რაც კითხვარებს დაარიგებთ, მიეცით ბავშვებს რამდენიმე წუთი, რომ გაიაზრონ კითხვები. მერე კი სთხოვეთ, წერილობით უპასუხონ მათ, თუმცა ღიად დატოვონ ის სამი შეკითხვა, რომლებზე პასუხებიც სურთ, რომ თქვენგან მოისმინონ. მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები მუშაობას დაასრულებენ, ჩამოატარებთ ყუთს და სთხოვთ, თავიანთი ფურცლები მასში მოათავსონ. მერე კი დგებით ოთახის შუაგულში, ხსნით ყუთს და შიგნით ჩაუხედავად ამოგაქვთ თითო ფურცელი. კითხულობთ კითხვა-პასუხს ხმამაღლა ისე, რომ არავინ იცის ვის კითხვარს ახმოვანებთ. კითხვის დასრულების შემდეგ ინტერესდებით, მიხვდა თუ არა რომელიმე მოსწავლე, რომელი კლასელის კითხვარი იყო წაკითხული. ეს სტრატეგია საინტერესოა იმით, რომ ხელს უწყობს მოსწავლეთა გააქტიურებას და გაძლევთ საშუალებას დაადგინოთ, რამდენად იცნობენ ისინი ერთმანეთს. ვარაუდების გამოთქმის შემდეგ, ითხოვეთ, რომ წამოდგეს ის მოსწავლე, რომლის კითხვარიც წაიკითხეთ. დამიჯერეთ, ეს მეთოდი კლასში ერთგვარ გაკვირვებასაც კი გამოიწვევს, რადგან ის თანაკლასელის შესახებ ახალი აღმოჩენების გაკეთების შესაძლებლობას იძლევა.
ამის შემდეგ კი, თქვენი ჯერიც დგება. კიდევ ერთხელ ეცნობით უპასუხოდ დატოვებულ კითხვებს, აკვირდებით მოსწავლეს და ცდილობთ, მოცემულ კითხვებზე რაც შეიძლება მიახლოებული პასუხი გასცეთ. რეალურად, თქვენ გიწევთ გამოიცნოთ მოსწავლის ესა თუ ის შინაგანი მხარე. თუკი აღმოჩნდა, რომ ამა თუ იმ კითხვაზე პასუხი სწორად გამოიცანით, მოსწავლე ტაშით გაჯილდოვებთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი, თვითონ პასუხობს მას, რაც კიდევ ერთხელ გაძლევთ შესაძლებლობას, მის შესახებ საინტერესო ინფორმაცია სწორედ მისგან მოისმინოთ. ამ სტრატეგიის მიზანიც სწორედ ის გახლავთ, რომ მოსწავლემ გამოგიწვიოთ, დაგაფიქროთ, აამუშაოთ ინტუიცია და გააკეთოთ წინასწარი დასკვნები.
არ ვიცი რამდენად საინტერესო აქტივობები გამომივიდა, თუმცა ვფიქრობ, ორიგინალურობის ელემენტებს ნამდვილად შეიცავს, რაც ალბათ მოსწავლეებისთვისაც თვალშისაცემი და მისაღები იქნება. პედაგოგიური საქმიანობა უწყვეტი შემოქმედებითი პროცესია, რაც ერთგვარი შანსია, ვიყოთ საინტერესონი, განსხვავებულები და შევქმნათ პროდუქტი, რომელიც ჩვენი საქმიანობის ქმედითად და ეფექტურად წარმართვის გარანტია იქნება.
