როგორ უნდა დანერგონ საგნობრივმა კათედრებმა მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა ერთმანეთთან თანამშრომლობით – საუბრობენ მეგი ტალახაძე, ეროვნული სასწავლო გეგმის განვითარების ექსპერტი და ხათუნა ჯიმშიაშვილი, გეოგრაფიის საგნობრივი ექსპერტი.
ჩვენი დღევანდელი საუბრის მთავარი საკითხია კათედრებზე მუშაობა და კათედრების თანამშრომლობითი როლი, განსაკუთრებით ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში – როგორ შეიძლება კათედრებმა, თავისი სამუშაო პროცესით, უპასუხონ მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის გამოწვევებს, როგორ დაინერგოს ეს ყველაფერი ერთმანეთთან თანამშრომლობით. ალბათ, დამეთანხმებით, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხია – როგორ წარიმართოს ეს პროცესი უშუალოდ კათედრებზე, რა როლი აქვს თითოეული კათედრის წევრს, როგორი გამოცდილება არსებობს ამ მიმართულებით.
ხათუნა ჯიმშიაშვილი: ძალიან მნიშვნელოვანია, ზოგადად, სკოლებში კათედრების როლის გაძლიერება და პედაგოგების გააქტიურება კათედრებზე. რას ვგულისხმობ კონკრეტულად? მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის დანერგვის პროცესში, ვიცით, რომ ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი აქცენტი კომპლექსური დავალებებით მუშაობაზე კეთდება, შესაბამისად, ძალიან მნიშვნელოვანია, კათედრებზე, თუნდაც იმავე სასკოლო გეგმების, კურიკულუმების შემუშავების პროცესში, თითოეული პედაგოგი აქტიურად იყოს ჩართული, აყალიბებდეს საკუთარ მოსაზრებას, გამოთქვამდეს აზრს ამა თუ იმ საკითხზე, იმავე კომპლექსური დავალებების შერჩევის პროცესში მონაწილეობდეს აქტიურად, რადგან თითოეული მასწავლებლის პირადი გამოცდილების (თუნდაც პრობლემების, რაც სწავლა-სწავლების პროცესს ახლავს) გაზიარება კოლეგებისთვის ძალიან ღირებული და მნიშვნელოვანია.
მ.ტ.: დაგეთანხმები, გამოცდილების გაზიარება პროფესიული განვითარების საუკეთესო გზაა. გარდა იმისა, რომ თითოეული ადამიანი თავად გეგმავს თავის პროფესიულ განვითარებას, მით უმეტეს მასწავლებელი, უამრავი შესაძლებლობაა, განსაკუთრებით ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში (ეს პროცესი დაიძრა). თუნდაც ის, რაც გულისხმობდა ქოუჩინგის (გამოვიყენებ ამ სიტყვას) პროცესში ურთიერთდახმარებას, თანამშრომლობას, იმ გზის ჩვენებას, როგორ შეიძლება ეს ყოველივე შესრულდეს როგორც საგნობრივ ჭრილში, ასევე კათედრაზე საგნობრივი ინტეგრაციის თვალსაზრისით.
ხათუნა, ხომ არ აჯობებს, კონკრეტული მაგალითებით ვისაუბროთ, ჩვენი გამოცდილება (ორივე მოქმედი მასწავლებელი ვართ, შესაბამისად, კათედრის წევრებიც) ერთმანეთსაც გავუზიაროთ და კოლეგებსაც.
ხ.ჯ.: რა თქმა უნდა. ჩემი სკოლის მაგალითზე შემიძლია გითხრათ, რომ თითოეული მასწავლებელი მონაწილეობს არა მარტო იმ კონკრეტული საგნის საგნობრივი კურიკულუმის შექმნის პროცესში, რომელსაც ასწავლის, არამედ სხვადასხვა საგნის საგნობრივ კურიკულუმზე მუშაობის პროცესშიც. მაგალითად, საზოგადოებრივი მეცნიერებების კათედრა, როგორც იცით, აერთიანებს ისტორიის, მოქალაქეობის, გეოგრაფიის, ჩვენი საქართველოსა და, ასევე, არჩევითი საგნების პედაგოგებს. შესაბამისად, პირველად, როდესაც ჩვენი სკოლის მასწავლებლებს კათედრაზე უნდა შეემუშავებინათ და შეექმნათ სანიმუშო საგნობრივი კურიკულუმი, რომლითაც დავგეგმეთ სწავლა-სწავლების პროცესი (გასულ სასწავლო წელს), ეს იყო პირველი გამოწვევა ჩვენი პედაგოგებისთვის, რადგან სიახლეს წარმოადგენდა და, ამ მხრივ, ძალიან მცირე გამოცდილება ჰქონდათ. როდესაც სკოლის ადმინისტრაცია, ასევე ქოუჩები ურჩევდნენ პედაგოგებს, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, ისინი არა მარტო იმ საგნის კურიკულუმების შექმნის პროცესში ჩართულიყვნენ, რომელსაც ასწავლიან (მაგალითად, გეოგრაფს მხოლოდ გეოგრაფიის კურიკულუმზე ემუშავა, ისტორიკოსს – ისტორიის…), არამედ კათედრაზე, თუნდაც იმავე მოქალაქეობის კურიკულუმის შექმნის პროცესშიც მიეღო მონაწილეობა ისტორიკოსსაც, გეოგრაფსაც… ეს ერთგვარი გამოცდილების გაზიარებაც იყო იმიტომ, რომ შეიძლება კონკრეტული მეთოდი, აქტივობა თუ პროდუქტი, მაგალითად, კომპლექსური დავალების ფარგლებში, ან რესურსი, რომელსაც იყენებდა, დავუშვათ, გეოგრაფიის მასწავლებელი, საინტერესო ყოფილიყო ისტორიკოსისთვის.
ეს მიდგომა პედაგოგებისთვის, თავიდან, ცოტა უცხო აღმოჩნდა, უკვირდათ კიდეც, როდესაც ქოუჩინგის პროცესში, სამინისტროს საგნობრივი ქოუჩები სთხოვდნენ, შეხვედრაზე არ შესულიყო მარტო ერთი საგნის მასწავლებელი, სასურველი იქნებოდა, კათედრის თითოეული წევრი დასწრებოდა. პედაგოგები ცოტა გაურკვევლობამ მოიცვა, მაგრამ მერე თვითონ დარწმუნდნენ ამ მიდგომის სისწორეში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომ მათ ეს საჭიროება უშუალოდ პროცესში, უკვე კურიკულუმებზე მუშაობის დროს დაინახეს და თავად დარწმუნდნენ, რამდენად მნიშვნელოვანია ერთმანეთის გამოცდილების გაზიარება. კათედრებს შორის ინტეგრაცია და თანამშრომლობა კიდევ სხვა თემაა და ალბათ ამაზეც ვისაუბრებთ.
მ.ტ.: მნიშვნელოვანი რამ ახსენე, როდესაც ერთობლივად ესწრებოდნენ შეხვედრებს, თუნდაც არ ყოფილიყო მათი საგანი, მაგრამ კონკრეტული კათედრის საგნობრივი ჯგუფისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო გამოცდილების გაზიარება. რა კუთხით ხდება ამ დროს გამოცდილების გაზიარება? როგორ იმუშავა, რა შედეგი მომცა აქტივობამ, სტრატეგიამ ან ღონისძიებამ, რომელიც მე განვახორციელე იმ კლასში, რომელშიც ჩემი კათედრის წევრი მომიჯნავე საგნით შედის, ძალიან ღირებული იქნება მისთვის, რადგან ზუსტად ეცოდინება რა გაიყვანს შედეგზე, რა იქნება უკეთესი და რა არის კლასის საჭიროება, განსაკუთრებით დაგეგმარებისა და უშუალოდ განხორციელების პროცესში. სწორედ ამით მივდივართ ძალიან მნიშვნელოვან კრიტიკული მეგობრის ინსტიტუტამდე, იმავე ურთიერთდასწრების პროცესთან, თანაბრად პასუხისმგებლობის აღებამდე, რაც, ჩემი აზრით, ყველაზე ღირებულია, როდესაც ერთი კონკრეტული პიროვნება კი არ გრძნობს, რომ ეს მისი შექმნილია და მხოლოდ ის არის პასუხისმგებელი, არამედ კათედრაა. ყველას თანაბარი პირობები აქვთ, თანაბარი პასუხისმგებლობები და თუ რაიმე მიღწევაა, კათედრის მუშაობის შედეგია, ასევე, თუ სადმე დახმარება სჭირდებათ, ამაზეც ერთობლივად იწყებენ ფიქრს. ალბათ ამ მიმართულების გაძლიერება იქნება მნიშვნელოვანი ჩვენი კათედრებისთვის, ზოგადად, ჩვენი სკოლებისთვის, თუნდაც რეფორმის ფარგლებში, რომ ის სიახლე – კომპლექსური დავალებით ააგო სწავლა-სწავლების პროცესი, წახვიდე ერთი კომპლექსური დავალებიდან მეორე კომპლექსურისკენ, იყოს თანმიმდევრული და სწორედ ურთიერთგაზიარებას ეყრდნობოდეს.
აუცილებლად უნდა გამოვკვეთოთ კიდევ ერთი რამ, წინა წელს, სკოლები, რომლებიც მზაობას აცხადებდნენ, სწავლა-სწავლების პროცესი წაეყვანათ კომპლექსურიდან კომპლექსურამდე, სრულიად თავისუფალი იყვნენ, კურიკულუმებში (რომლებიც სამინისტრომ სარეკომენდაციო სახით შესთავაზა), სკოლის საჭიროებიდან და გამოწვევებიდან გამომდინარე, შეეტანათ ცვლილებები და შემდეგ, რა თქმა უნდა, ამაზე დაყრდნობით წარმართულიყო იმ წლის სასწავლო პროცესი. მნიშვნელოვანია წლევანდელი დაგეგმარების პროცესი – რა იყო შარშან და როგორ შეიძლება მე ეს გავაგრძელო წელს. რა გამოცდილებაზე დაყრდნობთ შეიძლება დავგეგმო წლევანდელი წელი, როგორია წინა წლის გამოცდილება – რა იყო, სად ვართ და რა არის წლევანდელი მთავარი გრძელვადიანი მიზანი და პერსპექტივა კათედრაზე.
ხ.ჯ.: რა თქმა უნდა, ძალიან საინტერესო იქნება ჩვენი კოლეგებისთვის ამ გამოცდილების გაზიარება. მე ზემოთ ვახსენე, რომ გასულ სასწავლო წელს, პირველად შეიქმნა ჩვენს სკოლაში, კათედრებზე, საგნობრივი კურიკულუმები. ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი – ამ დროს, პედაგოგებისთვის ძალიან რთულად, ძნელად მისახვედრი აღმოჩნდა, თუ რატომ უნდა მიეღო თითოეულ მასწავლებელს მონაწილეობა ამა თუ იმ კლასის კურიკულუმის შექმნის პროცესში. ეს განსაკუთრებით ისეთ სკოლებს ეხება, სადაც ერთ კათედრაზე ერთ საგანს, მაგალითად, 10-12 მასწავლებელი ასწავლის. თუმცა პატარა სკოლებში კიდევ უფრო სხვა ტიპის საჭიროებაა და ამაზეც ვისაუბროთ შემდგომ. ჩვენ შემთხვევაში, მაგალითად, პედაგოგებმა, როდესაც ვთხოვეთ, საგნობრივი კურიკულუმების შექმნაზე ემუშავათ, თითქოს და გაიმარტივეს საქმე და ერთმანეთში გადაინაწილეს კლასები. დავუშვათ, 4-5 მასწავლებელი გეოგრაფიას ასწავლიდა VII და VIII კლასებს, IX კლასს სხვა ასწავლიდა, ვთქვათ, ორი მასწავლებელი. შრომა გადაინაწილეს ერთმანეთში, სამუშაო გაინაწილეს. რეკომენდაცია კი, როგორც სკოლის დირექციის, ასევე, ქოუჩების მხრიდანაც იყო, რომ აუცილებლად ერთობლივად ემუშავათ, მაგრამ ასე არ მოხდა. რა შედეგამდე მივედით? აღმოჩნდა, რომ იმ წელს, ერთმა კონკრეტულმა მაწავლებელმა, რომელიც ასწავლიდა VIII კლასებს, იმუშავა იმ საგნობრივ კურიკულუმებზე, გაეცნო თემატურ მატრიცებს, კომპლექსურ დავალებებს, მაგრამ მომდევნო სასწავლო წელს შედიოდა არა იმავე კლასში, რომელშიც წინა წელს ასწავლიდა, არამედ IX, X ან VII კლასში…
მ.ტ.: და ხელახლა მოუწია იმ პროცესის გავლა…
ხ.ჯ.: პედაგოგებმა დაინახეს იმის საჭიროება, რომ მარტო იმ კონკრეტული კლასის კურიკულუმზე კი არ უნდა ემუშავა ცალკეულ მასწავლებელს, არამედ ერთობლივად უნდა ჩართულიყვნენ ამ პროცესში. ეს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიგნება იყო, რომელიც თვითონ პედაგოგებმა აღმოაჩინეს – აუცილებელი და მნიშვნელოვანი იყო, ყველა მასწავლებელი ჩართულიყო პროცესში.
მ.ტ.: მნიშვნელობა არ აქვს VII კლასს ვასწავლი, VIII-ს თუ IX-ს, ჩემს კოლეგებთან ერთად (იქნება ეს საგნობრივი თუ მომიჯნავე საგანი) ვერთვები პროცესში.
ხ.ჯ.: კიდევ ერთი მაგალითი შემიძლია დავასახელო. ჩვენი საქართველო – მასწავლებელი არ ასწავლიდა ამ საგანს, მაგრამ მომდევნო წელს მოუწია და აღმოჩნდა, რომ ის კურიკულუმი მისთვის ნაკლებ ნაცნობი იყო, ვერ ვიტყვი, რომ საერთოდ არ იცოდა რა საკითხები იყო ან რა კომპლექსურ დავალებებზე მუშაობდნენ, მაგრამ ნაკლებად, ვიდრე იმ საგანში, რომელსაც წინა წელს ასწავლიდა და თავად იმუშავა კურიკულუმის შექმნაზე. ეს ერთი, რაც გამოიკვეთა და რაც გავითვალისწინეთ წელს, ახალი სასწავლო წლის კურიკულუმების შექმნის პროცესში.
და მეორე, მნიშვნელოვანი – კომპლექსური დავალებები. გასულ სასწავლო წელს, ასეთი თხოვნა, რჩევა იყო სამინისტროს მხრიდან, რადგან მასწავლებლებისთვის სიახლე იყო, ვალდებულებად არ გვექცია, რომ პედაგოგებს, აუცილებლად, ყველა თემაში, ყველა სამიზნე ცნებაზე განეხორციელებინათ კომპლექსური დავალებები. არჩევანის თავისუფლება მივეცით და ნახეთ, რა აღმოჩნდა – ცალკეულ შემთხვევაში, კომპლექსური დავალებები არც თუ ისე გულისყურით შეირჩა, მხოლოდ სათაურით, პირობითად (იყო ასეთი შემთხვევებიც). მუშაობის პროცესში პედაგოგები მეკითხებოდნენ, თუკი არის შესაძლებელი, რომ ეს კომპლექსური დავალება შევცვალოთ, ან პროდუქტი შევცვალოთ, ან რესურსი…
მ.ტ.: როგორც მივხვდი, აქ აქცენტს აკეთებ ცვლილებების შეტანაზე კურიკულუმში, რომელიც, პირობითად, სარეკომენდაციო ხასიათის იყო, მაგრამ საინტერესოა შემდეგ, დამოუკიდებლად, რა გზას გადის სკოლაში, კათედრებზე, ცვლილებების თვალსაზრისით, ეს ძალიან მკაფიო შეტყობინება იქნება.
ხ.ჯ.: აი, რა აღმოჩნდა – პედაგოგებს, თავიდან, თითქოსდა ჰქონდათ გარკვეული შფოთვა იმასთან დაკავშირებით, რამდენად შეეძლოთ ამ ცვლილებების შეტანა – შემიძლია, რომ ეს კომპლექსური შევცვალო? ცხადია, სკოლის ადმინისტრაციის, კათედრების ხელმძღვანელების მხრიდან სრული კეთილგანწყობა იყო. ეს ძალიან ჩვეულებრივი სამუშაო პროცესია და მასწავლებლებს ვეუბნებოდით, რომ ნებისმიერ დროს შეეძლოთ კურიკულუმში ცვლილების შეტანა. ეს ძალიან ორგანული პროცესია.
ერთი დეტალი, გამომრჩა და დავამატებ, პირველ ეტაპზე, როდესაც ჩვენ კურიკულუმებს ვქმნიდით, პედაგოგებს ვურჩევდით, პარალელურ კლასებში ერთი და იგივე საკითხი შეეტანათ, ერთი და იგივე კომპლექსური დავალება. ეს იყო რეკომენდაცია, რჩევა (ამას მინდა ხაზი გავუსვა). რატომ იყო ეს რეკომენდაცია? რომ მასწავლებლებს ჰქონოდათ შესაძლებლობა, დანერგვის პროცესში, ერთმანეთისთვის გამოცდილება გაეზიარებინათ. წელს უკვე, პარალელურ კლასებში, ოდნავ განსხვავებული კურიკულუმები შექმნეს, ანუ როდესაც ცვლილებები შევიდა, იქ მასწავლებელმა თქვა, რომ მე, მაგალითად, მირჩევნია ეს კომპლექსური დავალება შევცვალო…
მ.ტ.: უკვე, შესაძლებელია, სკოლის ბაზაზე, შეიქმნა კომპლექსური დავალება და სწორედ ის არის უკვე კურიკულუმის ნაწილი, პროდუქტი შეიცვალა და ა.შ ამით კათედრას და კათედრის წევრებს შესაძლებლობა ეძლევათ, დაინახონ რამდენად ხერხდება წლიდან წლამდე გრძელვადიანი მიზნების მიღწევა და, თუნდაც, რამდენად ვერგებით კონკრეტულ საჭიროებებს, სკოლისა და სასკოლო საზოგადოების ინტერესებს.
დაბოლოს, სასკოლო კულტურაში, მათ შორის, სასკოლო პროექტებში კათედრების თანამონაწილეობა, განსაკუთრებით, მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის ფარგლებში გვაქვს პრიორიტეტული თემები. რამდენიმე სიტყვით ამასაც რომ შევეხოთ.
ხ.ჯ.: სწორად აღნიშნე, როგორც პროექტების განხორციელების, ასევე სასკოლო გეგმის და არაფორმალური განათლების ფარგლებში, ძალიან მნიშვნელოვანია კათედრებს შორის თანამშრომლობა. მაგალითად, ჩვენს სკოლაში, შარშან, განხორციელდა პროექტი ადამიანის უფლებების შესახებ და მიმართულება, პრიორიტეტი, რაც გვქონდა გამოკვეთილი, სწორედ კათედრებს შორის თანამშრომლობის გაძლიერება იყო.
მ.ტ.: ანუ განსხვავებულმა კათედრებმა ყველამ თავისი კონკრეტული წვლილი, აქტივობა შეიტანა ერთიანი სასკოლო პროექტის განხორციელების საქმეში, რაც მათ სამოქმედო გეგმაში იქნა გაწერილი, რომლის შესრულებაზეც პასუხისმგებლობა გადანაწილებული ჰქონდათ. ძალიან საინტერესოა, მაგრამ ამ თემას დღეს ვერ ამოვწურავთ, იმდენად ბევრის მომცველია. იმედია, ჩვენი დიალოგი სასარგებლო იქნება კოლეგებისთვის.
