ნონა მაჭარაშვილი
სსიპ მალხაზ აბაშიძის სახელობის ხონის მუნიციპალიტეტის სოფელ ჩაის მეურნეობის საჯარო სკოლის სამოქალაქო განათლების წამყვანი მასწავლებელი
თანამედროვე სკოლის ერთ-ერთი და მნიშვნელოვანი დანიშნულებაა მოზარდების ფიზიკური და ფსიქიკური კეთილდღეობის უზრუნველყოფა, ეს კი მოსწავლეებში ჯანსაღი ცხოვრების წესის არსის გაცნობიერებასა და დამკვიდრებას გულისხმობს. მოსწავლემ უნდა შეძლოს თავიდან აირიდოს ნეგატიური ფაქტორების ზემოქმედება და შესაბამისად, საფრთხე არ შეუქმნას არა მარტო საკუთარ თავს, არამედ სხვასაც. დღევანდელ მსოფლიოში საზოგადოების მთავარ გამოწვევად იქცა ციფრული სამყარო, თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეებით.
გაეროს ბავშვთა ფონდის ანგარიშში მსოფლიოში ბავშვთა მდგომარეობის შესახებ, ხაზგასმითაა აღნიშნული ინტერნეტის გავლენა კაცობრიობაზე, კერძოდ კი ბავშვებზე. ანგარიშში ნათქვამია, რომ ინტერნეტი გავლენას ახდენს ბავშვთა ცხოვრების ყველა ასპექტზე, იქნება ეს განათლება, ფიზიკური განვითარება, ფსიქო-ემოციური ზრდა, ქცევა, დამოკიდებულებები თუ ღირებულებათა სისტემის ჩამოყალიბება.
მიუხედავად იმისა, რომ ინტერნეტს უამრავი დადებითი მხარე აქვს: თვითგამოხატვის საშუალებაა, ხელს უწყობს შემოქმედებითი და სოციალური კომუნიკაციის უნარების განვითარებას, ინტერნეტსივრცეში არსებული უამრავი საგანმანათლებლო რესურსი (მაგ.: ონლაინ ლაბორატორიები, ინტერაქტიური თამაშები) ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას და მასწავლებელსაც ეხმარება სასწავლო პროცესის საინტერესო ციფრული მასალით გამდიდრებაში. პარალელურად, არსებობს ისეთი უხილავი საფრთხეები, რომლის აღმოჩენა და შემდეგ მასთან გამკლავება არც ისე მარტივია. ასეთი საფრთხეები კი მართლაც მრავლადაა ციფრულ გარემოში, სადაც მოზარდები დიდ დროს ატარებენ. შედეგები კი, საბოლოოდ, სავალალოა – ყალიბდება მოზარდების ინტერნეტზე დამოკიდებულება/შეჩვევა, ძალადობრივი თამაშები იწვევს ნევროზებს, ფსიქოზებს, მოზარდებს კონფლიქტი აქვთ მშობლებთან, ვარდებიან დეპრესიაში. ეს განსაკუთრებით ეხება უმცროსი სასკოლო ასაკის მოსწავლეებს, რომელთაც არ აქვთ ციფრული ჯანმრთელობისთვის საჭირო უნარები, რაც მოიცავს, მათი მხრიდან, ეკრანთან გატარებული დროის მართვას, ვირტუალურ და რეალურ სამყაროში ბალანსის დამყარებას, ჯანსაღი და არაჯანსაღი ონლაინ ურთიერთობების ერთმანეთისგან განსხვავების უნარს. ასევე, არ აქვთ გაცნობიერებული სხეულის იმიჯთან და სექსუალურობასთან დაკავშირებული საკითხები.
ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია სკოლისა და მშობლების ერთობლივი ძალისხმევა უხილავ საფრთხეებთან გასამკლავებლად. განსაკუთრებით დიდია დამრიგებლის როლი, რომელსაც მუდმივად აქვს კომუნიკაცია მშობლებთან. მინდა გაგიზიაროთ ჩემი, როგორც დამრიგებლის მიერ, მშობელთა და მოსწავლეთა კიბერცნობიერების ამაღლების მიზნით განხორციელებული აქტივობა-პროექტი, დაწყებით საფეხურზე, კერძოდ, მე-5 და მე-6 კლასებში.
კვლევის პროცესში საინტერესო იყო იმის გარკვევა, თუ რა იციან მშობლებმა კიბერსაფრთხეების შესახებ, რა პრევენციული ღონისძიებები გაუტარებიათ, ასევე, იცნობენ თუ არა მათი შვილების ვირტუალურ სამეგობრო წრეს, ხომ არ გასჩენიათ ეჭვი კიბერბულინგის შესახებ, იცავენ თუ არა ბალანსს მათი შვილები ვირტუალურ და რეალურ სამყაროს შორის.
აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ მშობელთა მხრიდან პროექტში ჩართულობისთვის მზაობა საკმაოდ მაღალი იყო, ვინაიდან ეს პრობლემა ყველას აწუხებს და გადასაჭრელად ერთობლივი გზების გამონახვაა საჭირო. მოსწავლეთა გამოკითხვამაც აჩვენა, რომ ხშირად სარგებლობენ ინტერნეტით და მწირი ინფორმაცია აქვთ კიბერსაფრთხეების შესახებ.
პირველ შეხვედრაზე ერთობლივად ვნახეთ ფილმი „უსასრულო მსხვერპლი“. ფილმის ჩვენების შემდეგ კი გაიმართა დისკუსია. მშობლებმა აღნიშნეს, რომ საჭიროა მეტი ყურადღება, უნდა დავაკვირდეთ მოზარდის ქცევას, რომ ცვლილებები არ გამოგვეპაროს.
მოსწავლეები კი იმაზე დაფიქრდნენ, თუ როგორ შეიძლება გადაიქცეს ერთი შეხედვით უწყინარ თამაშებში მონაწილეობა სიცოცხლისთვის სახიფათოდ. აქვე, მშობლებს გავაცანი და შევთავაზე დაემუშავებინათ „მშობელთა გზამკვლევი ციფრულ სამყაროში“, რომელიც მომზადებულია სპეციალურად მათთვის და შეიცავს რეკომენდაციებს, მოზარდების ჯანმრთელობისა და ციფრული კეთილდღეობის უზრუნველყოფისთვის.
მომდევნო შეხვედრაზე, რომელსაც მოსწავლეებიც ესწრებოდნენ, მშობლებმა წარმოადგინეს გზამკვლევის ცალკეული თავების მიხედვით მომზადებული რეკომენდაციები PPT პრეზენტაციის სახით, რომლებსაც მოკლედ გაგაცნოთ:
♦ მშობლებმა უნდა აუხსნან შვილებს, რომ ტექნოლოგიები მნიშვნელოვანი და სახალისოა, მაგრამ, ამავდროულად, შეიძლება საზიანოც იყოს ჯანმრთელობისა და განვითარებისთვის, თუ ვირტუალური და რეალური ცხოვრება არ იქნება გაწონასწორებული. მნიშვნელოვანია ღია ცის ქვეშ თამაში და ფიზიკური დატვირთვა.
♦ მშობლებმა შვილების მოწყობილობებში ისეთი აპლიკაციები უნდა გადმოტვირთონ, რომლებიც თავად ფილტრავენ ასაკობრივ კონტენტს, მაგ: Google kids ან Youtube kids. სასურველია, დააყენონ რეკლამის ბლოკატორები.
♦ სოციალური მედიის უსაფრთხოებისთვის კი მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, რომ შესაძლებელია, მშობლის პროფილს დაერთოს 6-დან 12-წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის განკუთვნილი აპლიკაცია, რომლის მეშვეობითაც ბავშვი და მშობელი ნებისმიერ დროს დაბლოკავენ არასასურველ კონტაქტს ამ აპლიკაციის მეშვეობით. მშობლებმა ასევე უნდა ადევნონ თვალი შვილის სამეგობრო სიას.
♦ იმის გათვალისწინებით, რომ ბავშვებს ძალიან იზიდავთ ვიდეო და კომპიუტერული თამაშები, საჭიროა თამაშის დროის კონტროლი, ასევე მშობლებს შეუძლიათ თვითონაც ჩაერთონ თამაშში შვილებთან ერთად და აქციონ ოჯახურ გასართობად, მიღებულ გამოცდილებებზეც ერთად ისაუბრონ. გარდა ამისა, შეუძლიათ ბავშვებს შესთავაზონ სამაგიდე თამაშები, როგორიცაა შაში, ჭადრაკი.
♦ ასევე, სასურველია, ვასწავლოთ შვილებს, თავიდან აიცილონ შემთხვევითი დაწკაპუნებები, შეუთანხმონ უფროსებს ამა თუ იმ აპლიკაციის ჩამოტვირთვა, არ უპასუხონ უცხო ნომრებს ან შეტყობინებებს უცხო ადამიანებისგან და გაუზიარონ მშობლებს, თუკი ასეთი რამ მოხდება და ვინმე, მშობლების მიერ დაშვებული ნაცნობების მიღმა, დაეკონტაქტება მათ.
♦ მნიშვნელოვანია, ნებისმიერ მოწყობილობასა თუ ანგარიშზე დააყენონ ძლიერი პაროლები; არასდროს გამოიყენონ ოჯახის წევრების სახელები ან მათთვის მნიშვნელოვანი თარიღები; დროდარდო შეცვალონ პაროლები, მოერიდონ საზოგადოებრივ ადგილებში Wi-Fi ქსელის გამოყენებას; აუხსნან შვილებს, რომ საზოგადოებრივი Wi-Fi ქსელის გამოყენება მოწყობილობებზე წვდომის მარტივი გზაა.
მიმოიხილეს ისეთი საფრთხის შემცველი თამაშები, როგორიცაა: ლურჯი ვეშაპი, მომო გამოწვევა, დარიჩინის გამოწვევა და მათი უარყოფითი შედეგები.
დასასრულს, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია და რაზეც ყველა შეთანხმდა, მშობლები აუცილებლად უნდა გაესაუბრონ შვილებს ე.წ. „ონლაინმტაცებლების“ არსებობის შესახებ. დაარწმუნონ, რომ ნებისმიერი პრობლემის დროს შეუძლიათ მიმართონ. საჭიროა მყარი ემოციური კონტაქტი, დადებითი მეგობრული დამოკიდებულება და ხშირი კომუნიკაცია, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ეჭვი გაგვიჩნდა მოზარდის ჩართულობაზე საფრთხის შემცველ ონლაინ თამაშებში. ასევე, შეგვიძლია მივმართოთ სკოლის ადმინისტრაციას, მანდატურის სამსახურის ფსიქოლოგიურ ცენტრს. მოსწავლეებმა კი უნდა იცოდნენ, როდესაც მათ ვინმე ონლაინ ავიწროვებს, არ მოერიდონ ზრდასრულებთან ამ თემაზე საუბარს. ახსოვდეთ, რომ ყოველი ჩვენგანი შეიძლება გახდეს ონლაინ ჩაგვრის ან მუქარის მსხვერპლი.
ბავშვებმა, ფილმის ყურებისა და მშობელთა პრეზენტაციების მოსმენის შემდეგ, შექმნეს საინტერესო პოსტერები სათაურით: „ფრთხილად, ინტერნეტში საფრთხეებია!“ და განათავსეს სასკოლო სივრცეში.
მე, როგორც დამრიგებელმა კი ვურჩიე, კარგი იქნება, თუ თვითონ მშობლები აჩვენებენ შვილებს მაგალითს და არ გამოიყენებენ მობილურ ტელეფონს სადილობისას ან მანქანის მართვის დროს; შესთავაზებენ მოზარდებს გარე აქტივობებს, როგორიცაა: პიკნიკი, ლაშქრობები, პარკში სეირნობა, მუზეუმების დათვალიერება და სხვ. ასე შეძლებენ ვირტუალურ და რეალურ სამყაროს შორის ბალანსის დაცვას.
