რა არის ბულინგი და ხშირად, როგორ ვხდებით უფროსები, ჩვენდა უნებურად, ბულერები; რა ასაკში უჩნდებათ ბავშვებს მიდრეკილება, გახდნენ მოძალადეები; როგორია მშობლის და მასწავლებლის როლი… – გვესაუბრებიან თათია გურგენიძე, ბავშვთა ფსიქოლოგი და მიხეილ სახვაძე, მშობელი
მიხეილ სახვაძე: დღეს ბულინგზე ვისაუბრებთ. ეს პრობლემა, ალბათ, საზოგადოების დიდ ნაწილს აწუხებს. მე ვარ მშობელი, ორი ბიჭის მამა, რომელიც თითქმის ყოველწუთიერად ღელავს ამ საკითხზე, როგორი იქნება ჩემი შვილების ურთიერთობა თანატოლებთან, უფროსებთან თუ ცოტა პატარებთან.
თათია გურგენიძე: ბულინგი ნამდვილად ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია და ამაზე საჭიროა საუბარი.
მ.ს.: ბევრი საუბარი, რომ შედეგი მივიღოთ. დასაწყისისთვის, კიდევ ერთხელ, განვმარტოთ რა არის ბულინგი.
თ.გ.: ბულინგი ეს არის ჩაგვრა, შევიწროება, ფიზიკური და ვერბალური ძალადობა, რომელსაც ახორციელებს ერთი ადამიანი ან ადამიანთა ჯგუფი სხვა კონკრეტული პირის მიმართ, რომელსაც უჭირს და ვერ ახერხებს საკუთარი თავის დაცვას. უფრო კონკრეტულად, ეს შეიძლება იყოს ფიზიკური აგრესია (ცემა, წართმევა, დამალვა ნივთების…) ან ვერბალური (დაცინვა,ზედმეტი სახელების შერქმევა, ჭორაობა, არასწორი, დამამცირებელი ინფორმაციის გავრცელება..). აგრესიის ორივე ფორმა თვალსაჩინოა და მათი ამოცნობა უფრო მარტივია, ვიდრე ემოციური ძალადობის, ემოციური აგრესიის, რაც ნაკლებად თვალსაჩინოა და გულისხმობს კონკრეტული ბავშვის იზოლირებას. შესაძლოა, მასწავლებლის ან მშობლის თვალთახედვით, ბავშვი იყოს ჩუმი, წყნარი, არ ჰქონდეს ქცევითი სირთულე და ძალიან კომფორტული იყოს მასთან კლასში მუშაობა, შეიძლება კარგადაც სწავლობდეს და სანიმუშო მოსწავლედ ითვლებოდეს, თუმცა, თუკი ჩავუღრმავდებით, შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ ის უბრალოდ გარიყულია, იზოლირებული თანატოლებისგან, მას არც კი ესალმებიან, არ რთავენ თავიანთ თამაშებში, საერთო მესენჯერ ჯგუფებში და მისი მცდელობებიც თანდათან მცირდება, ის გარიყულია.
ასევე, შეიძლება გამოვყოთ კიბერბულინგი, რომელიც დღეს ძალიან აქტუალურია, ესეც არის დამამცირებელი კომენტარები, საერთო ჯგუფებში საუბარი, ზურგს უკან ჭორების გავრცელება და ა.შ., ოღონდ ინტერნეტ სივრცეში, შესაძლებელია ფოტოსურათების გავრცელებაც, დაშანტაჟება.
მ.ს.: ბევრი შემთხვევა იყო ასეთი… მოდი, ერთ საკითხს მოვეჭიდები, სულ სხვა კითხვის დასმა მინდოდა, მაგრამ თქვენ მეტსახელები ახსენეთ, რაც უფროსებსაც გვჩვევია ბავშვებთან ურთიერთობისას. ერთი შეხედვით, უწყინარია — ბუთქუნა, პუსკუნა, თითქოს ვეფერებით ბავშვებს, მაგრამ დათვურ სამსახურს ვუწევთ, პრაქტიკულად, შეიძლება ითქვას, რომ ვანადგურებთ მათ თვითშეფასებას.
თ.გ.: ნამდვილად, რადგან ბავშვის თვითშეფასება მშობელზე გადის, რა შეფასებასაც მშობელი მიაწვდის ბავშვს, როგორი არის ის, როგორ ხედავს მას, ისე აღიქვამს საკუთარ თავს. თუ ჩვენ, თუნდაც მოფერებით ან ხუმრობით, ხაზს გავუსვამთ ბავშვის ფიზიკურ მდგომარეობაზე, წონაზე, სათვალეზე, სიმაღლეზე ან ნებისმიერ რაიმეზე, ეს შეიძლება ბავშვისთვის იყოს დამამცირებელი, ამავე დროს, მან შეიძლება ჩათვალოს, რომ ასეთი დამოკიდებულება ნორმაა…
მ.ს.: უფროსები უნებურად ვხდებით ხოლმე ბულერები
თ.გ.: ასე გამოდის. შეიძლება სიტყვა „ბულერი“ არ იყოს სასიამოვნო მოსასმენი, თუმცა არც ბავშვისთვისაა სასიამოვნო, ჩვენს თავზე რომ წარმოვიდგინოთ…
მ.ს.: რამდენჯერაც მიცდია ამ საკითხზე მეგობრებთან, ზოგადად მშობლებთან საუბარი, ყოველთვის უსიამოვნო რეაქცია აქვთ. როგორც ფსიქოლოგმა, რჩევა რომ მისცეთ, ასეთი რამ რომ აღარ გააკეთონ, არ არის საჭირო ბავშვს რაღაც მეტსახელი მოუფიქრო.
თ.გ.: ნამდვილად. უნდა გავყოთ ხუმრობა და, ვთქვათ, შევიწროვება, დამამცირებელი ნათქვამი. თუ ჩვენი ნათქვამი (შესაძლოა ხუმრობა იყოს), მეორე ადამიანისთვის შემაწუხებელია, თუნდაც მინიმალურ დონეზე, ეს იმას ნიშნავს, რომ აღარ უნდა გავიმეოროთ. ბავშვისთვის, რა თქმა უნდა, დამამცირებელია მეტსახელები, თვითშეფასებისთვის არასასურველია.
მ.ს.: მადლობა ამ პასუხისთვის, სპეციალისტისგან, ალბათ, უფრო მისაღები იქნება მშობლებისთვის ამის მოსმენა. მოდი, ისევ ბულინგის თემა რომ გავაგრძელოთ, თუ შეიძლება იმის თქმა, დაახლოებით რა ასაკში უჩნდებათ ბავშვებს მიდრეკილება, გახდნენ მოძალადეები.
თ.გ.: რეალურად, ნებისმიერ ასაკობრივ ჯგუფში შეიძლება შეგვხვდეს ბულინგის შემთხვევები, საბავშვო ბაღიდან დაწყებული — ფიზიკურიც, ვერბალურიც და ემოციურიც. საბავშვო ბაღშიც გვხვდებიან გარიყული ბავშვები, რომლებსაც უჭირთ კომუნიკაცია და რომლებსაც დასცინიან, სკოლაში ეს კიდევ უფრო მეტად მძაფრდება. კონკრეტულ ასაკს ვერ გამოვყოფთ, უბრალოდ, ეს დამოკიდებულია ასაკობრივ განვითარებაზე.
მ.ს.: მიზეზი რა შეიძლება იყოს იმისა, რომ ბაღში ბავშვი გახდეს მჩაგვრელი?
თ.გ.: ამ შემთხვევაშიც, შეგვიძლია, ვთქვათ, რომ ბავშვს როლური მოდელი აქვს. როგორ ექცევიან თვითონ მას, რამდენად ხშირად სჯიან, აკრიტიკებენ, რამდენად ხშირად უჩენენ დანაშაულის განცდას ან, თუნდაც, რამდენად ხშირად სცემენ, როგორია ეს ფიზიკური თუ ემოციური დასჯა, რამდენად იღებს მშობლისგან საკმარის ყურადღებას… სწორედ ასეთი სირთულეები წარმოქმნის ბავშვის ქცევით და ემოციურ სირთულეებს და, თავისთავად, შეიძლება გამოვლინდეს როგორც აგრესიად, ასევე, პირიქით, მან ვერ შეძლოს თავდაცვა და აღმოჩნდეს მსხვერპლის როლში. რეალურად, ორი მხარეა, თუმცა, პრობლემის სათავე ერთია, ამ შემთხვევაში.
მ.ს.: იცით, რა გამახსენდა, დაახლოებით 4 წელი მომიწია მუშაობა საბავშვო ბაღში აღმზრდელად და იყო რამდენიმე ბავშვი, რომ შემოვიდოდნენ, მათ სახეებზე შეიძლებოდა წაკითხვა რა მოხდა წინა დღეს ოჯახში, იმდენად ყველაფერი ეწერათ სახეზე. ხშირად ყვებოდნენ კიდეც ბავშვები ამბებს…
ჩემთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და მტკივნეული საკითხია — როგორ ამოვიცნოთ მშობლებმა, რომ ჩვენი შვილები ბულინგის მსხვერპლი არიან?
თ.გ.: რამდენიმე ნიშანი შეიძლება იყოს: პირველი, თვალსაჩინო — შეიძლება ბავშვმა უარი განაცხადოს სკოლაში წასვლაზე, არ მოუნდეს გაკვეთილზე შესვლა, შემცირდეს მისი სწავლის ხარისხი, შეიძლება სახლში სწავლობდეს, მაგრამ კლასში არ ყვებოდეს, არ გამოხატავდეს, რომ რაღაც იცის; გაუარესდეს კონცენტრაციის ხარისხი, შეიძლება ხასიათის ცვლილება ჰქონდეს, სევდა, გაღიზიანებადობა; შეიძლება ისეთ სიტუაციებში გამოხატოს აგრესია, სადაც ადრე არ გამოხატავდა, თუმცა ჩვენ ვერ ავხსნათ რატომ არის აგრესიული თუნდაც ჩვენ მიმართ. ამის მიზეზი ჩვენ არ ვართ, შეიძლება სკოლის, ეზოს სიტუაცია იყოს მიზეზი…
მ.ს.: მშობლები უკიდურესად ყურადღებიანები უნდა ვიყოთ, რომ ასეთი რამ არ გამოგვეპაროს. ერთი შეხედვით უმნიშვნელო დეტალი, შეიძლება, სამომავლოდ ძალიან მნიშვნელოვანი იყოს…
თ.გ.: ერთს დავამატებ, ამ შემთხვევაში, ძალიან საინტერესოა, რამდენად აქვთ ბავშვს და მშობელს ურთიერთობა, რამდენად ახერხებენ ნდობით სავსე, უსაფრთხო გარემო ჰქონდეთ, შეუძლიათ საუბარი, როდესაც მშობელი თავადაც უყვება შვილს თუნდაც გამოგონილ ამბებს და ამით უჩვენებს მაგალითს, როდესაც რაღაც ხდება როგორც სასიამოვნო, ასევე ჩვენთვის უსიამოვნო, შეგვიძლია მოვყვეთ და ვითხოვოთ დახმარება ამ ჩვენს უსაფრთხო სივრცეში. შეიძლება იდეალისტურად ჟღერდეს, მაგრამ ეს, რაღაც დოზით, შესაძლებელია.
მ.ს.: მშობლის მაგალითი მნიშვნელოვანია… როგორც წესი, ბულინგის მსხვერპლი ბავშვი არჩევს ხოლმე დუმილს, რა არის ამის მიზეზი?
თ.გ.: მიზეზი ბევრი შეიძლება იყოს. პირველი, ალბათ, ის, რომ ეშინია, უარესი არ მოხდეს და ვერ მიიღოს სათანადო მხარდაჭერა ან არასწორი მხარდაჭერა მიიღოს, თუნდაც, მშობელი მოვიდეს გაბრაზებული, ეჩხუბოს სხვა ბავშვს ან ბავშვის მშობელს, მასწავლებელს და შემდეგ, მასწავლებელმა და კლასელებმა ისევ დაჩაგრონ ეს ბავშვი და მეტი წნეხის ქვეშ აღმოჩნდეს. შეიძლება, უბრალოდ, დანაშაულის შეგრძნება აქვს, სირცხვილის განცდა, რომ თავად ვერ იცავს საკუთარ თავს, ვერ ახერხებს და ურჩევნია, ჩუმად იყოს, არაფერი თქვას. ასევე, შესაძლებელია, უბრალოდ არ იცოდეს რა გააკეთოს, იმიტომ, რომ ბავშვს, რომელსაც უჭირს თავდაცვა, გარკვეული ემოციური სირთულეები აქვს, ეს ნიშნავს, რომ უჭირს საკუთარი ემოციების აღქმა, შეიძლება სახელსაც ვერ არქმევდეს იმას, რაც მის თავს ხდება, განსაკუთრებით მცირე ასაკში, თუმცა მოზარდებშიც ხდება ხოლმე.
მ.ს.: მშობლებს თუ აქვთ რაიმე რესურსი, რომ დაიხსნან შვილი ბულინგისგან?
თ.გ.: რეალურად, რა თქმა უნდა, აქვთ. შეიძლება ითქვას, რომ, დაბადებიდან მოყოლებული, რაღაც სტრატეგიებია საჭირო ბულინგისგან თავდასაცავად. ნებისმიერი ადამიანი ნებისმიერ ასაკში შეიძლება აღმოჩნდეს ბულინგის მსხვერპლი. თუმცა, რაც გვეხმარება იმაში, რომ თავიდან ავირიდოთ და ნაკლები სიმძაფრით გადავიტანოთ, არის ის, რომ განვითარებული გვქონდეს სათანადო სოციალური უნარები, უფრო მეტად შევძლოთ თანამშრომლობა, შეგვეძლოს მოქნილობის გამოჩენა, ვთქვათ, ურთიერთობის დროს და გვქონდეს მეტი თავდაჯერებულობა, ანუ შეგვეძლოს დავიცვათ პირადი სივრცე, რაღაც მოგვწონს ან არ მოგვწონს. ამისთვის, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია მშობლების ჩართულობა. თავიდან სწორედ მშობელი აძლევს ბავშვს იმის მოდელს, როგორ უმკლავდება ამ სირთულეებს, თუნდაც ოჯახურ სივრცეში, თუნდაც ბავშვთან მიმართებაში, რამდენად ღიად საუბრობენ ამაზე, რამდენად აწვდის მშობელი ინფორმაციას, რომ შეიძლება ასეთი რამ მოხდეს და თუ ეს მოხდა, რა გავაკეთოთ. არა მენტორული ტონით ან იძულებით, არამედ მსჯელობის ფორმატში, ბავშვმა შეიძლება თვითონ მიაგნოს, ვთქვათ, იმ კონკრეტული სიტუაციისთვის საჭირო პასუხს.
მ.ს.: ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი რჩევა, რაც ალბათ მეც მიმიცია შვილისთვის, ის არის, რომ არავის არაფერი აპატიო, თუ ვინმე დაგარტყამს, შენც დაარტყი. ამ რჩევაზე რას იტყვით?
თ.გ.: ეს ძალიან საინტერესო მომენტია იმიტომ, რომ გადაჭრითაც ვერ იტყვი, სწორია თუ არა. პატიება კიდევ სხვა თემაა და ალბათ პატიებისკენ მოწოდება საჭიროა, თუმცა, განსაკუთრებით ბიჭების სამყაროში, ასე ვთქვათ, გარკვეული თავდაცვის საშუალებებიც საჭიროა. შეიძლება არ მოვუწოდოთ ბავშვს, რა თქმა უნდა, რომ ინიციატორი იყოს და პირველმა დაარტყას, მაგრამ თავდაცვის გარკვეული უნარები უნდა ჰქონდეს, ამავდროულად, უნდა იცოდეს, რომ ფიზიკური ჩარევა უკიდურეს შემთხვევაში ხდება, მაგრამ ზოგჯერ ალბათ საჭიროა, გააჩნია კონტექსტს და სიტუაციას.
მ.ს.: პატიება ახსენეთ და უფროსებს ისიც გვჩვევია ხოლმე, ბავშვს რაღაც პრობლემა რომ შეექმნება, მაგალითად, იჩხუბებს, ვეუბნებით, რომ ხელი ჩამოართვას, შეურიგდეს, მაგრამ არ ვიცით, იმ დროს, რას გრძნობს ბავშვი და სამომავლოდ, როგორი შედეგი ექნება იმ ჩაგვრას თუ ჩხუბს. რამდენად სწორია, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა მიხვიდე და შეურიგდე, ბუნებრივია, ომს არ გამოუცხადებ, მაგრამ ეგრევე შერიგება… არ ვიცი, რამდენად მიზანშეწონილია ასეთი საქციელი.
თ.გ.: აქაც გააჩნია კონკრეტულ შემთხვევას. შეიძლება იმ მომენტში ის კონკრეტული ჩხუბი თუ ფიზიკური ჩარევა რომ შეწყდეს, საჭირო იყოს შერიგება, თუმცა, ეს არ უნდა დარჩეს მხოლოდ იმ მომენტის შერიგებად, უნდა გაგრძელდეს მუშაობა მსხვერპლთანაც და მჩაგვრელთანაც, რომ გავიგოთ მიზეზი. ხშირად, რაც ერთი შეხედვით ჩანს, იმის სიღრმეში სულ სხვა მიზეზები იმალება და შეიძლება წრიულად ვიტრიალოთ — ერთი იწვევდეს მეორეს და ა.შ. ასე რომ, ამ შემთხვევაში, მხოლოდ ხელის ჩამორთმევა ძალიან ზედაპირულია.
მ.ს.: ალბათ დამეთანხმებით, რომ ამ პროცესში მშობელი და პედაგოგი ერთად უნდა მუშაობდნენ, შეხმატკბილებულები და ერთად უნდა ჩაერიონ ამ სიტუაციაში.
თ.გ.: ამ შემთხვევაში, თანამშრომლობა ნამდვილად უმჯობესია ორივე მხრიდან, რომ ბავშვისთვის სასიკეთო შედეგს მიაღწიონ. თუკი მასწავლებელია ჩაგვრის ფაქტის შემსწრე, ეს განსაკუთრებულად ხანგრძლივდება და მხოლოდ მისი ჩარევა არ შველის, რა თქმა უნდა, კარგი იქნება ამაზე მშობელთან საუბარი. რაც მთავარია, ეს სწორი ფორმით უნდა იყოს მიწოდებული, არა, ვთქვათ, მიაქციეთ ყურადღება თქვენ შვილს, ან რაღაც მსგავსი ფორმით, არამედ — ეს პრობლემაა და ერთად უნდა გადავწყვიტოთ, მე ასეთი გეგმა მაქვს, თქვენ რას ფიქრობთ. მშობლის გადმოსახედიდანაც, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მუდმივად იყოს ინფორმირებული, იცოდეს რა ხდება მის შვილთან.
მ.ს.: სტატისტიკური მონაცემი მინდა მოვიყვანო — ყოველი მესამე მოსწავლე არის ბულინგის მსხვერპლი. ყველაზე საშინელება ალბათ ის არის, რომ ბულინგს დაემატა კიბერბულინგი, რომლის ბევრი საშინელი ფაქტი გავიგეთ. კიბერბულინგისგან როგორ დავიხსნათ შვილები?
თ.გ.: აქაც ძალიან დიდი ყურადღებაა საჭირო, მუდმივი კონტაქტი ბავშვთან, არა, ვთქვათ, კონტროლი (აქ უნდა წახვიდე, აქ არ უნდა წახვიდე, ტელეფონის აკრძალვა და ა.შ.), არამედ, პირიქით, მასთან საუბარი, პრევენცია. ბავშვმა უნდა იცოდეს რა საფრთხეები ელის ინტერნეტ სივრცეში…
მ.ს.: როგორ უნდა იცოდეს, რა დოზით?
თ.გ.: ასაკის შესაბამისად და ეს ინფორმაცია მშობელმა უნდა მიაწოდოს
მ.ს.: საუბრის შედეგად…
თ.გ.: აუცილებლად საუბრის შედეგად და არ უნდა მოგვერიდოს ამის თქმის. მნიშვნელოვანია, რომ მშობელი ერკვეოდეს კარგად და იცოდეს ეს თემა.
მ.ს.: სწორედ ეს მინდოდა, რომ გეთქვათ, შვილსა და მშობელს შორის საუბარი ძალიან მნიშვნელოვანია. თათია, ბულინგის დროს, მშობლები ერთ-ერთ გამოსავლად მიიჩნევენ ხოლმე სკოლის გამოცვლას. რამდენად სწორია ეს ნაბიჯი?
თ.გ.: არის ხოლმე ასეთი შემთხვევები და უმჯობესია, მაქსიმალურად ვეცადოთ, რომ იმ სივრცეშივე მოგვარდეს პრობლემა, თავად ბავშვმაც გამოიმუშაოს თავდაცვის უნარი, შეძლოს უფრო მოქნილი იყოს თანატოლებთან ურთიერთობაში, ჩვენი დახმარებით, ან მასწავლებლის დახმარებით, თუნდაც ფსიქოლოგთან მუშაობით და მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში, როდესაც ნამდვილად აღარ რჩება სხვა გზა, გამოვიცვალოთ სკოლა. რეალურად, როდესაც ბავშვს გარკვეული სირთულეები აქვს, უჭირს თავდაცვა, თვითშეფასების პრობლემა აქვს, მას ეს სირთულე ნებისმიერ ჯგუფში შეიძლება შეექმნას.
მ.ს.: ძალიან კარგი რაღაც დავიჭირე, ფსიქოლოგთან მისვლა ახსენეთ. მე და ჩემმა მეუღლემ გადავწყვიტეთ, რომ ბავშვი ფსიქოლოგთან მიგვეყვანა და ჩემმა მშობლებმა რომ გაიგეს, გადაირიენ, რა უნდა ჩვენს შვილიშვილს ფსიქოლოგთანო. მინდა გვითხრათ, რომ ფსიქოლოგთან ბავშვის მიყვანა არ არის ტრაგედია, უფრო სწორად, გკითხავთ, არის ტრაგედია?
თ.გ.: არ არის ტრაგედია, პირიქით, ძალიან მნიშვნელოვანია, სასარგებლო, რადგან უცხო სპეციალისტთან ბავშვმა შეიძლება სულ სხვანაირად გამოავლინოს თავი, ბევრი ისეთი ინფორმაცია გაიგოს სპეციალისტმა, რაც მშობლისთვის და მასწავლებლისთვის უცნობია და ფსიქოთერაპიული მუშაობა ნამდვილად ძალიან დიდ შედეგს იძლევა. ერთს აღვნიშნავ, ფსიქოლოგთან ერთი ან ორი კონსულტაცია არ არის საკმარისი ასეთი სირთულეების დროს, ეს ხანგრძლივი პროცესია და არა მხოლოდ ბავშვთან, არამედ მშობელთანაც ძალიან დიდი სამუშაოა ჩასატარებელი.
მ.ს.: ჩვენ შემთხვევაში, იცით, როგორ საინტერესოდ დამთავრდა, აღმოჩნდა, რომ ბავშვს არ სჭირდებოდა ფსიქოლოგი, მე და ჩემი მეუღლე ვიყავით ზედმეტად, როგორც ეძახიან, „ვერტმფრენი მშობლები“ (ასეთი ტერმინი არსებობს), ზედმეტად გადაფოფრილები და ფსიქოლოგმა ჩვენ „დაგვიქნია თითი“, ბავშვს არაფერი სჭირდებაო. ასე რომ, ფსიქოლოგთან მისვლა ნამდვილად არ არის ტრაგედია.
შეჯამებისკენ რომ წავიდეთ, თათია, ერთი, ჩემთვის მნიშვნელოვანი, კითხვა მინდა დაგისვათ, როგორ შეძლოს მშობელმა შვილის ნდობის მოპოვება და ამ უარყოფითი რაღაცების, რაც ხდება ყოველდღიურობაში, თავიდან აცილება?
თ.გ.: ამ შემთხვევაში, მშობელს შვილთან მეგობრული დამოკიდებულება უნდა ჰქონდეს, თუმცა, ეს არ გულისხმობს ჩვეულებრივ მეგობრულ კავშირს. რა თქმა უნდა, გარკვეული წესები უნდა არსებობდეს, მაგრამ მშობელი არ უნდა იყოს ძალიან განმსჯელი, კრიტიკული შვილის მიმართ. ბავშვს უნდა ჰქონდეს უსაფრთხო სივრცე, სადაც არასწორი ქცევის შემთხვევაშიც, თუნდაც თვითონ იყოს მჩაგვრელი რაღაც სიტუაციაში, მაინც მიღებული იქნება, ანუ მშობელმა უნდა თქვას, კი, შენ არასწორად მოიქეცი, მაგრამ მაინც მიყვარხარ, მაინც დაგეხმარები და შეგვიძლია ერთად გადავლახოთ ეს. გარკვეული ნდობის სივრცე უნდა იყოს შექმნილი მშობელსა და შვილს შორის, რაც მთავარია, არა მხოლოდ განმკიცხველი, განმსჯელი და სადამსჯელო.
მ.ს.: ძალიან დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის, ყველა მშობლის სახელით.
