სოფელ ყარაჯალის საჯარო სკოლა თელავის რაიონის ერთ-ერთი ყველაზე დიდკონტინგენტიანი სკოლაა, სადაც სწავლება ქართულ ენაზე მიმდინარეობს. სკოლაში ქართული ენის სწავლებას განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა. პირველ კლასში მოსული მოსწავლეები ქართულ ენას საერთოდ ვერ ფლობენ, მაგრამ სასწავლო წლის დასრულებისას ქართულ ენაზე საუბარი შეუძლიათ. პროგრესი, წარსულთან შედარებით, ძალიან დიდია — ყოველწლიურად 11-16 აბიტურიენტი უმაღლესი სასწავლებლის სტუდენტი ხდება. თუმცა ამას ვერ ვიტყვით წლევანდელ წელზე. ყარაჯალაში წელს სკოლა, 19 მოსწავლიდან, 18-მა დაამთავრა, ერთი შეუფასებელი დარჩა, გამოცდამდე ვერ მივიდა; კიდევ ერთი მოსწავლე, საპატიო მიზეზის გამო, გამოცდაზე არ გამოცხადდა. 17-დან ერთი ქართულში ჩაიჭრა, დანარჩენები — სხვადასხვა საგანში, უმეტესობამ ბარიერი ფიზიკაში ვერ გადალახა.
ამ პრობლემის შესახებ ყარაჯალის საჯარო სკოლის დირექტორი ელზა აშიროვა გვიამბობს: „ჩვენი სოფელი აზერბაიჯანელებითაა დასახლებული და, შესაბამისად, სკოლაშიც აზერბაიჯანულენოვანი მოსწავლეები სწავლობენ. მართალია, სკოლა ქართულენოვანია, თუმცა ენობრივი ბარიერი ძალიან დიდია, რადგან მოსწავლეების მშობლებმა ქართული არ იციან, რის გამოც შვილებს გაკვეთილების მომზადებაში ვერ ეხმარებიან. სამწუხაროდ, მომავალ წელსაც არ გვექნება ეს პროგრესი. მიზეზი ის არის, რომ ოჯახებს სათანადო მოტივაცია არ აქვთ. ამ ეტაპზე, მოსწავლეთა კონტინგენტი, თითქმის სრულად, ასეთი ოჯახებიდანაა. მათთვის მთავარია, ბავშვმა სკოლა დაამთავროს, იცოდეს წერა-კითხვა და ქართულად საუბარი. სამწუხაროდ, უმრავლესობა ასე აზროვნებს. მეორე პრობლემა ის არის, რომ ჩვენს სკოლაშიც, ისე როგორც ქვეყნის მასშტაბით, არასათანადოდ ისწავლება საბუნებისმეტყველო საგნები, განსაკუთრებით ფიზიკა. საატესტატო გამოცდებზე, მოსწავლეებმა, სწორედ ფიზიკის საგანში ვერ გადალახეს ბარიერი“.
საბედნიეროდ, არიან გამონაკლისებიც, რომლებიც ასე არ ფიქრობენ და სწავლას პროფესიულ სასწავლებელში ან უმაღლესშიც აგრძელებენ. ყარაჯალის სკოლიდან წელს 4 მოსწავლე ჩაირიცხა კოლეჯში, წლევანდელი კურსდამთავრებულებიდან კი თამილა ყურბანოვამ აიღო ატესტატი და თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სტუდენტი გახდა. ამჟამად ქართულ ენაში მოზადების საგანმანათლებლო პროგრამაზე სწავლობს.
თამილა ყარაჯალის სკოლის წარჩინებული კურსდამთავრებულია. ქართული ანბანი სკოლაში შესვლამდე დედამ სახლში შეასწავლა, ბევრ ქართულ ზღაპართან და ლექსთან ერთად. სკოლაში სწავლის პერიოდში ძალიან აქტიური და გამორჩეული მოსწავლე იყო. მონაწილეობდა კლასგარეშე და სკოლისგარეშე ღონისძიებებში. სკოლაში ქართული ხალხური ცეკვის წრეზეც დადიოდა, ამიტომ ქართული ცეკვის უბადლო შემსრულებელია. მან ბევრ წარმატებას მიაღწია სხვადასხვა სახის პროექტსა თუ კონკურსში. მადლიერია საკუთარი ოჯახის და მშობლიური სკოლის: „ჩემს წარმატებაში მშობლიურ სკოლას, დირექტორს — ელზა აშიროვას და ოჯახს დიდი წვლილი მიუძღვით. ისინი ყველანაირად მიწყობდნენ ხელს, რათა სწავლა უმაღლესში გამეგრძელებინა“. — ამბობს თამილა.
ყარაჯალის საჯარო სკოლის დირექტორი ელზა აშიროვა ყოფილ მოსწავლეს ასე ახასიათებს: „თამილამ სკოლა წარმატებით დაამთავრა, ის აქტიური მოქალაქეცაა. სკოლის პერიოდში თითქმის ყველა სასკოლო აქტივობაში, კონკურსში, პროექტში მაქსიმალურად იყო ჩართული და სათანადო მიღწევებიც ჰქონდა. მას მთელი სკოლა და სოფელი დიდ პატივს სცემს. თამილა პოზიტიური გოგონაა, თანამედროვედ აზროვნებს, ისე როგორც შეეფერება 21-ე საუკუნის მოქალაქეს, აცნობიერებს დემოკრატიულ ღირებულებებს. ჩვენი მენტალიტეტიდან გამომდინარე, რა თქმა უნდა, ახალგაზრდებზე დიდ გავლენას ახდენს ოჯახური წეს-ჩვეულებები, ტრადიციები, რომელსაც თამილაც იცავს, მაგრამ ზომიერების ფარგლებში. ძალიან მახარებს მისი პოზიცია. მჯერა, თავისი შრომით და მიზანდასახულობით, ძალიან ბევრს მიაღწევს და მომავალშიც ასახელებს მშობლიურ სკოლას. მინდა მას წარმატებები ვუსურვო “.
თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართულ ენაში მომზადების ერთწლიან საგანმანათლებლო პროგრამაზე „1+4“ თამილა 4 სტუდენტთან ერთად სწავლობს. თამილა და ფოლადი ყარაჯალიდან არიან, არზუ და ეშგინი ლაგოდეხის სოფელ კაბლიდან, ელტაჯი მარნეულის რაიონიდანაა. პროგრამა ეთნიკური უმცირესობებისთვის უმაღლესი განათლების მიღების ხელშეწყობის მიზნით ამოქმედდა. ყველა სახელმწიფო უნივერსიტეტი ქართულ ენაში მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამას ინდივიდუალური პროგრამით ახორციელებს, რაც დამატებით მოტივაციას სძენს აბიტურიენტებს, ქართულ უმაღლეს სასწავლებლებში განაგრძონ სწავლა: „სასიხარულოა, რომ სკოლაში ქართულ ენაზე სწავლების დამკვიდრებამ განაპირობა სტუდენტთა რაოდენობის ზრდა როგორც თელავის, ასევე თბილისის უნივერსიტეტებში. ამას ხელს უწყობს ქართულ ენაში მომზადების ერთწლიანი საგანმანათლებლო პროგრამაც, რაც აბიტურიენტს შესაძლებლობას აძლევს, მომავალ წელს ერთი გამოცდის ჩაბარებით ჩაირიცხოს უნივერსიტეტში. ერთწლიანი პროგრამის გავლის შემდგომ სტუდენტთა გარკვეული რაოდენობა რომ ვეღარ გადადის მომდევნო დონეზე, ამის მიზეზი ალბათ ენის სრულყოფილად არცოდნაა, თუმცა აღნიშნული პრობლემა ჩემს თანასოფლელ სტუდენტებს არ ჰქონიათ. რეალურად, პროგრამა სტუდენტებს ამზადებს როგორც ენობრივი, ასევე ინტეგრაციის თვალსაზრისით. ძალიან კმაყოფილი ვარ ლექტორების, ადმინისტრაციის, ასევე ჩემი თანატოლი სტუდენტების“ — ამბობს თამილა.
მიაჩნია, რომ მისი მომავალი წარმატება ქართული ენის ცოდნაზეა დამოკიდებული. ამბობს, რომ საქართველოს თითოეულმა მოქალაქემ უნდა იცოდეს სახელმწიფო ენა. ეს არა მხოლოდ სავალდებულო, არამედ მოქალაქისთვის აუცილებელი და საჭიროა: „ჩვენ საქართველოს მოქალაქეები ვართ. სახელმწიფო ენა ყველა მოქალაქემ უნდა იცოდეს. ენის არცოდნით ბევრ პრობლემას წააწყდება ნებისმიერი ადამიანი და თავს ქვეყნისგან ცალკე, განდეგილად იგრძნობს, რისი გამოცდილებაც წინა წლებიდან მრავლად ახსოვს სოფელს“.
გოგონების ადრეულ ასაკში გათხოვება საქართველოში მცხოვრებ ეთნიკურ აზერბაიჯანელებში ტრადიციაა. თუმცა, როგორც თამილამ გვითხრა, ადრეული ქორწინება კატეგორიულად მიუღებელია მისთვის. სასიხარულოა, რომ ბოლო წლებში საგრძნობლად იკლო მსგავსმა ფაქტებმა. თუმცა, ჯერ კიდევ მაღალია გოგონების მიერ სწავლის შეწყვეტის მაჩვენებელი. 2011-2012 წლებში, ყარაჯალის სკოლაში, სწავლა ათმა გოგონამ შეწყვიტა; 2012-2013 წლებში — რვა გოგონამ; 2013-2014 წლებში — სამმა; 2014-2015 წლებში — ხუთმა; 2015-2016 წლებში — ექვსმა გოგონამ, 2016-2017 წლებში — შვიდმა; ხოლო 2017-2018 წლებში — ხუთმა გოგონამ. სწავლის შეწყვეტის ძირითადი მიზეზი ადრეულ ასაკში დანიშვნა ან გათხოვებაა. ყარაჯალაში ისეთი შემთხვევებიც არის, როცა გოგონა 9 კლასამდე ან 9 კლასის შემდეგ სწავლას იმიტომ წყვეტს, რომ მშობლები სკოლაში აღარ უშვებენ.
სამომავლოდ, პროგრამის „1+4“ დამთავრების შემდეგ, თამილა სწავლის გაგრძელებას თბილისში ან ისევ თელავში აპირებს. ოცნებობს გამოვიდეს კარგი სამართალმცოდნე, რათა მის სამშობლოს — საქართველოს და მშობლიურ სოფელს გამოადგეს.
მაკა ყიფიანი
